بندهش
دانشنامه آزاد فارسی
(یا: بُنْدَهِشْن؛ در فارسی میانه به معنای بنیاد آفرینش یا آفرینش آغازین) تحریر نهایی به دست فرنبغ دادگی یا دادویه، کتابی به فارسی میانه، در اساطیر و باورداشت های زردشتی. احتمالاً در اصل زند آگاهی (← زند) نام داشته و خزانۀ دانش و معلومات زردشتی براساس ترجمه و تفسیر اوستا است. کتاب در ۳۶ فصل (ح ۳۶,۰۰۰ واژه) دربردارندۀ سه موضوع اساسی است: آفرینش جهان، مشتمل بر اسطوره های آفرینش، تاریخ اساطیری و واقعی ایرانیان از پیشدادیان تا رسیدن تازیان و مطالبی مانند جهان شناسی، اخترشناسی، فهرست نام رودها، کوه ها، گیاهان و جانوران. گردآوری و تألیف اولیۀ آن در اواخر دورۀ ساسانی انجام گرفته است. دو تحریر از بندهش در دست است؛ یکی تحریر مفصل، به نامِ بندهش ایرانی/ بندهش بزرگ و دیگری تحریر مختصر و خلاصه، معروف به بندهش هندی. دست نویس کامل کتاب را تهمورس دینشاه انکلساریا در بمبئی به چاپ رسانده است. مهرداد بهار متن پهلوی بندهش ایرانی را به زبان فارسی برگردانده است. (تهران، ۱۳۶۹ش).
دانشنامه اسلامی
این اثر عمدتاً درباره کیهان شناسی، با فصولی در تاریخ کیانیان و جغرافیای ایرانشهر، بر پایه متون اوستایی و گزارشهای پهلوی و منابع تاریخی، بخصوص خداینامه، در ۳۶ فصل است که مؤلف در دیباچه کتاب آن ها را به سه بخش اصلی و کلی تقسیم کرده است
۱) آفرینش اورمزد و دشمنی اهریمن.
۲) چگونگی آفرینش مادی و این جهانی از آغاز تا انجام.
۳) تاریخ و پیوند کیانیان و زیستگاههای آنان.
مهمترین و بلندترین فصل آن همان نخستین فصل است درباره چگونگی اورمزد و اهریمن و جدالشان با یکدیگر، و خلقت آفریدگان به صورت مینوی و مادی.
تاریخ تالیف
گردآوری و تألیف این کتاب احتمالاً در اواخر دوره ساسانی و تدوین نهایی آن در قرن سوم هجری یا دیرتر صورت گرفته است.
بعضی از فصول کتاب مانند مقدمه آن، افزوده بعدی شناخته شده است.
نام مولف
نام مؤلف اصلی آن دانسته نیست ولی نام مدوّن نهایی آن را در فصل مربوط به تبارنامه موبدان، به احتمال، فَرْنْبَغ دادِگی یا دادویه (دات ـ ویه یا دادگ) خوانده اند.
نوشته های بازمانده
...
