بالیوز
فرهنگ فارسی
دانشنامه اسلامی
در قرون وسطی، به کسانی که در رأس مهاجرنشینهای بازرگانی ونیزی قرار می گرفتند بایلو و بایلوس می گفتند.
مهاجران ونیزی که در سواحل شام به صورت پراکنده می زیستند، پس از رونق امور بازرگانیشان و کسب اهمیّت سیاسی و اقتصادی، زیر لوای یک بایولوس متّحد شدند.
مناسبات بایلوز ها با حکّام بلاد اسلامی
آنان با حکّام بلاد اسلامی ـ که کالاهای تجاری مشرق زمین از طریق بلاد آن ها به سرزمینهای صلیبیان برده می شد ـ مناسباتی داشتند و با اجازه ملک ظاهر غیاث الدین غازی، فرزند صلاح الدین ایوبی که بر حلب حکومت می کرد (۵۸۲ ـ ۶۱۳)، کاروانسرا و تأسیسات دیگری در آن شهر ایجاد کردند.
بعدها جانشین او، ملک عزیز غیاث الدین محمد (۶۱۳ـ۶۳۴)، نیز با تعیین بایلو در رأس ونیزیان مقیم حلب و لاذقیه موافقت کرد. ونیزیان با امپراتوری طرابزون مناسبات تجاری داشتند و در ۷۱۸/۱۳۱۹ با امپراتور الکسیوس دوم و در ۷۶۵/۱۳۶۴ با الکسیوس سوم قراردادهای بازرگانی بستند.
پس از عقد این قراردادها، در طرابزون محله خاصی به بازرگانی آنان اختصاص یافت و بایولوسی که اختیاراتش در ردیف اختیارات بایولوس قسطنطنیه بود، در این شهر مستقر شد.
راه یافتن کلمه بایلو به زبان ترکی
پس از سقوط قسطنطنیه (۸۵۷/۱۴۵۳) به دست سلطان محمد فاتح، جمهوری ونیز درصدد برآمد ضربه بزرگی را که بر تجارتش وارد شده بود جبران کند و بارتولومیو مارچلو را به استانبول اعزام کرد.
او در ۱۹ ربیع الا´خر ۸۵۸/۱۸ آوریل ۱۴۵۴ با بابِ عالی قرارداد بازرگانی منعقد ساخت که به موجب آن، کشتیهای ونیزی می توانستند در بندرهای عثمانی آزادانه رفت و آمد کنند.
کالاهای تجاری مشمول ۲% مالیات رسمی بود، ولی حقوق و امتیازات ونیزیها در دوره امپراتوری روم شرقی به رسمیت شناخته نشد.
در عین حال ونیز حق داشت که در خاک عثمانی بایلو داشته باشد و اولین کسی که این وظیفه را به عهده گرفت مارچلو بود.
بایلو رئیس ونیزیهای مقیم عثمانی بود و به امور اداری آنان رسیدگی می کرد و برای حل بعضی از اختلافات آنان حق داوری داشت.
به این ترتیب، پس از آن که مناسبات عثمانی و ونیز محکمتر شد، کلمه بایلو به زبان ترکی راه یافت و در متونِ این زبان به صورت بالیوس و بایلوس و بالیوز و در عهدنامه ها غالباً به شکل بالیوس ضبط شد.
اصل این کلمه، چنانکه ذکر شد، در لاتینی بایولوس بوده و در بعضی از اسناد ایتالیایی نیز به صورت بایلوس ضبط شده است.
این کلمه با تلفظ اصلی وارد زبان ترکی شد و به مرور زمان، پس از تغییراتی کوچک، به صورت بالیوس و بالیوز درآمد.
شکل «بایلوس» هم به کار رفته، که در متون ترکی در زبان محاوره رواج نداشته است.
استعمال واژه بایلو در معانی دیگر
...
