جنید بغدادی
فرهنگ فارسی
دانشنامه اسلامی
«ابوالقاسم جنید بن محمد بن جنید خزاز زجاج قواریری نهاوندی» معروف به جنید بغدادی، از پرآوازه ترین عارفان جهان اسلام در سده ۳ ق/ ۹ م است که نام و آوازه اش بر دوره های مختلف تاریخ تصوف ، سایه افکنده و تعالیم گسترده و آموزه های عرفانی دقیق او، بر بسیاری از عارفان نامدار و برخی از سلسله های عرفانی- از جمله کبرویه- تاثیری شگرف نهاده است.از او با القاب متعددی همچون « طاووس العلما »، «سلطان المحققین »، « سید طایفه » یاد کرده اند. اصل او، از نهاوند و محل تولد و رشد وی، بغداد بوده است. تاریخ تولد وی معلوم نیست ولی بنا بر قرائنی، احتمالا قبل از ۲۱۵ ق به دنیا آمده است.از کودکی، خانواده و نسب وی اطلاع چندانی در دست نیست. او در اوایل جوانی، نزد ابوثور ابراهیم بن خالد کلبی ( فقیه مشهور) فقه آموخت و در بیست سالگی، در حضور وی، بر مذهب او که ظاهرا مذهب مستقلی بوده است، فتوا می داد؛ ازاین رو پیش از آنکه صوفی باشد، فقیه به شمار می رود.عمده منابع، او را شافعی مذهب دانسته اند، اما ابن ابی یعلی ، او را حنبلی پنداشته و رادمهر از امکان شیعه بودن وی سخن گفته است.با آنکه وی، علاوه بر فقه ، در دیگر علوم شرعی تحصیلاتی داشته و بر فراگیری حدیث و کتابت آن و تقید به کتاب و سنت تاکید کرده، خود از راویان حدیث به شمار نمی آید و جز یکی دو حدیث، از او روایت نشده است.چون سری کتابی ننوشت، بیشتر اقوالی که از او در دست است، از طریق جنید به ما رسیده و ممکن است برخی از آنها در حقیقت اقوال خود جنید باشد که وی آنها را از زبان سری بیان کرده است. با توجه به این نکته و نیز سبک سؤال و جوابی گفتگوهای جنید و سری، می توان نسبت این دو را چون نسبت سقراط و افلاطون دانست.این که سری نخستین کسی بوده که در بغداد به تعلیم توحید از طریق تصوف پرداخته، ممکن است علت اهمیت و اولویت یافتن مبحث توحید نزد شاگردش جنید باشد. غیر از حارث محاسبی که گفته شده احتمالا مراوده جنید با وی تا حدی مخفیانه بوده و ابن الکرنبی که تاثیر او بر جنید بیشتر از لحاظ رفتار و شیوه زندگی صوفیانه بوده تا از جنبه نظریه های عرفانی، جنید خود ابوجعفر قصاب را استاد حقیقی خویش خوانده است.بسیاری از بزرگان صوفیه با جنید معاصر بودند و او با تعداد زیادی از آنها معاشرت یا مکاتبه داشت، از جمله با ابواحمد قلانسی ، ابوحفص حداد که به مدت یک سال در بغداد مهمان جنید شده بود، ابوسعید خراز ، ابوالحسین نوری که جنید با تعریضی او را به تسلیم دعوت کرد.جنید با برخی معاصران خود، چون بایزید بسطامی ، ارتباط مستقیم نداشت. گفته اند که وی شاید از طریق ابوموسی عیسی بن آدم برادرزاده بایزید، یا به احتمال بیشتر از طریق یحیی بن معاذ رازی با اقوال بایزید آشنا شده و به شرح و تفسیر و نقد برخی از آنها پرداخته است.
نسب و لقب
نسب و لقب او در منابع متقدم عموماً به صورت جنیدبن محمدبن جنید خزّاز قواریری ضبط شده اما خواجه عبداللّه انصاری لقبِ او را زَجّاجِ خَزّاز آورده است . گفته شده که چون پدر جنید تاجر شیشه ( قَواریر ) و خود او تاجرِ ابریشم خام (خَز) بوده است ، جنید را قواریری و خَزّاز خوانده اند. از او با القاب متعددی همچون طاووس العلما ، سلطان المحققین ، و سید طایفه یاد کرده اند. جنید به بغدادی و نهاوندی نیز شهرت دارد زیرا اصل او از نهاوند و محل تولد و رشد وی بغداد بوده است ماسینیون و به تبع او کوربن ، زادگاه او را نهاوند دانسته اند. تاریخ تولد جنید معلوم نیست ولی بنا بر قرائنی احتمالاً قبل از ۲۱۵ به دنیا آمده است .
جوانی و مذهب
از کودکی ، خانواده و نسب جنید اطلاع چندانی در دست نیست . او در اوایل جوانی ، نزد ابوثور ابراهیم بن خالد کلبی (فقیه مشهور) فقه آموخت و در بیست سالگی در حضور وی ، بر مذهب او که ظاهراً مذهب مستقلی بوده است ، فتوا می داد، از این رو پیش از آنکه صوفی باشد فقیه به شمار می رود. عمده منابع او را شافعی مذهب دانسته اند اما ابن ابی یعلی او را حنبلی پنداشته و رادمهر از امکان شیعه بودن وی سخن گفته است . با آنکه جنید، علاوه بر فقه ، در دیگر علوم شرعی تحصیلاتی داشته و بر فراگیری حدیث و کتابتِ آن و تقید به کتاب و سنّت تأکید کرده ، خود از راویان حدیث به شمار نمی آید و جز یکی دو حدیث ، از او روایت نشده است
شجره طریقتی
...
