خاوه. [ وَ /وِ ] ( اِ ) چوب راست رسته باشد. ( از فرهنگ اوبهی ). خاوه. [ وَ / وِ ] ( اِخ ) دهی است جزء بخش شهریار شهرستان تهران واقع در 5هزارگزی جنوب علیشاه عوض. این ده در جلگه قرار داردو آب و هوایش معتدل و سکنه اش 334 تن است. اهالی آن شیعی مذهب و فارسی زبانند. آب آن در بهار از رودخانه کرج است و علاوه بر آن از قنات نیز مشروب میشود. محصولاتش صیفی و چغندرقند و باغهای انگور و شغل اهالی زراعت است. راه آنجا مالرو و از طریق علیشاه عوض می توان به آن ماشین برد. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 1 ). خاوه. [ وَ / وِ ] ( اِخ ) از قراء بهنام و از توابع ری است. حمداﷲ مستوفی در ضمن نام بردن نواحی ری چنین می آورد: «قلعه طبرک بجانب شمال در پای کوه افتاده است ولایت قصران در پس آن کوه افتاده است و دیگر نواحی چون مرجبی و قهاگه در صحراست و تمامت ولایت سیصد و شصت پاره دیه است و دیه دولاب و قوسین و قصران و ورزنین و فیروزرام که فیروز ساسانی ساخت و اکنون فیروزبران میخوانند، ورامین و خاوه از قرای بهنام و سبور قرج است ». ( از نزهة القلوب چ لیدن بخش نخست ص 53 ). در فرهنگ جغرافیایی ایران جلد نخست آمده : دهی است جزو دهستان بهنام غرب بخش ورامین شهرستان تهران.واقع در 20 هزارگزی جنوب خاور ورامین و 7 هزارگزی باختر راه آهن شوسه ورامین به گرمسار. این دهکده در جلگه قرار دارد و آب و هوایش معتدل و سکنه اش 959 تن است که زبانشان فارسی و مذهبشان شیعی است. آب آنجا ازقنات و محصول آنجا غلات و صیفی و چغندر قند و شغل اهالی زراعت و گله داری است. در آنجا یک باب دبستان وجود دارد و نیز تپه ای از آثار قدیم یافت میشود. راه آنجا مالرو و از طریق پیشوا میتوان به آن ماشین برد. خاوه. [ وَ / وِ ] ( اِخ ) دهی است جزء دهستان قهستان بخش کهک شهرستان قم. واقع در 15 هزارگزی جنوب خاوری کهک و 34 هزارگزی جنوب راه اصفهان به قم. این دهکده در کوهستان قرار دارد و هوایش سرد و سکنه اش 370 تن است که شیعی مذهب و فارسی زبانند. آب آنجا از قنات و محصولش غلات ، و میوه آنجا بادام و گردو و قیسی و شغل اهالی زراعت وکرباس بافی است. این دهکده بر سر راه فرعی کهک به فرود است. مزارع شریف آباد و محمدآباد و گلکه و بادنجان و فیله جزء آنست. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 1 ). خاوه. [ وَ / وِ ] ( اِخ ) نام یکی از دهستانهای بخش دلفان شهرستان خرم آباد است. این دهستان در خاور بخش واقع و محدود است از شمال به دهستان ایتیوند از خاور بدهستان کولیوند از باختر بدهستان نورعلی از جنوب به دهستان کوهدشت. موقع طبیعی آن جلگه و کوهستانی و هوای آن سرد و مالاریایی است از سراب نیاز و سراب دوغ و چشمه های مختلف مشروب میشود. این دهستان از 30 آبادی تشکیل گردیده و جمعیت آن در حدود 8900 تن است و قراء مهم آن عبارتند از: کفراج ، برخوردار و شریف آباد. ساکنان این دهستان از طایفه خاوه کرمعلی هستند. عده کثیری از اهالی آنجا زمستان ها به گرمسیر میروند. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6 ).
فرهنگ فارسی
نام یکی از دهستانهای بخش دلفان شهرستان خرم آباد است .
دانشنامه عمومی
خاوه (ورامین). خاوه، روستایی از توابع بخش جوادآباد شهرستان ورامین در استان تهران ایران است. این روستا در دهستان بهنام عرب جنوبی قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، جمعیت آن ۱٬۰۱۲ نفر ۲۷۰ ( خانوار ) بوده است. نام قدیم این روستا خوابه یا خاور بوده که محل زندگی کمال ابوالقاسم خوابی بوده که وی از بزرگان شیعه در قرن ششم بوده است. خاوه از معدود روستاهایی است که دهه ۵۰ شمسی دارای بیمارستان و دبیرستان بوده است. وجه تسمیه این روستا به علت آب و هوای مناسب آن می باشد بدین مقصود که معنای لغوی خاوه را «بهشت کوچک» گویند. سعید وزیری نویسنده سرشناس ورامینی این روستا را در زمان آل بویه دارای ۱۰۰۰۰مرد جنگی طبق مستندات تاریخی می داند که نشان می دهد که خاوه در زبان آل بویه شهر بوده است. امامزاده علی، بی بی زبیده، نقاره خانه، دو حمام قدیمی، آب انبار، قلعه و تپه باستانی، آسیاب آبی، حسینیه احمدی ها، خانه احمدی ها، خیابان درختی و مدرسه تاریخی روستای خاوه از جمله آثار منحصر به فردی است که می تواند مورد توجه گردشگران نوروزی قرار گیرد. بقعه سیدسلطان محمود خاوه ای یکی از آثار تاریخی مهم این روستاست که همه ساله پذیرای تعداد زیادی از مسافران نوروزی است. سبک معماری این بقعه شباهت بسیاری از بقاع روستاهای مجاور خود را دارد و با گنبدی کم خیز با شیب ملایم با رنگ سبز و با مهارتی خاص ساخته شده است. این اثر مهم تاریخی در تاریخ یکم مهر سال ۸۲ به شماره ۱۰۳۲۴ به ثبت آثار ملی رسیده است. قلعه باستانی خاوه نیز یکی از قلعه های دیدنی ورامین است که با ارتفاع ۱۲ متر و وسعتی در حدود نیم هکتار متعلق به دوره صفویه یا زندیه است. حمام قدیمی خاوه یکی دیگر از آثار تاریخی این روستاست که با وجود قدمت بسیار و قرار گرفتن در فاصله ۲ و نیم متری از سطح زمین از زیبایی و صلابت منحصر به فردی برخوردار می باشد. مدخل آن رو به شمال واقعه شده و متشکل از رختکن، آب انبار، حوضچه، پاشور، خلوت خانه، خزانه، تیون و گرمخانه می باشد. این حمام که متعلق به اوایل دوره قاجاریه است از آجر و ساروج ساخته شده است. بقعه امامزاده علی که نسب وی به موسی ابن جعفر می رسد در جنوب روستای خاوه واقع شده است. ایوان این بقعه به ابعاد ۵ در ۳ و نیم متر رو به شمال واقع شده و گنبد آن دو پله ای و ارتفاع آن از سطح زمین ۷ متر است و با خشت خام و بدون هیچ گونه تزئینی احداث شده است. خاوه (کهک). خاوه، روستایی در دهستان خاوه بخش فردو شهرستان کهک در استان قم ایران است. این روستا مرکز دهستان خاوه است. این روستا با شکل پروانه مانند در نقشه، با وجود مزارع، مراتع و قنات های بسیار، از این حیث با مساحت ۶۰ کیلومتر مربع ( مساحت آبادی ۳ کیلومتر مربع ) ، از روستاهای بزرگ استان قم به شمار می آید و با روستاهای فردو، وشنوه، ویریچ، تیره، دستگرد، بیدهند و کرمجگان مرز مشترک دارد. تاریخ روستا به دوران اوایل اسلام بازمی گردد و در کنار بخش بوره فردو، روستاهای تیره و قبادبزن، از کهن ترین روستاهای بخش کهک شمرده می شود. البته پیشینهٔ سکونت در خاوه، به حتی دوران پیش از اسلام نیز بر می گردد و شواهد و یافته های باستان شناسی مبنی بر وجود گورستان های گبری و همچنین وجود زیرخاکی های بسیار ( کوزه ها و سفال های قدیمی با قدمت بسیار ) این موضوع را اثبات می کند. روستای خاوه یکی از قطب های چهارگانه گردشگری بخش کهک ( خاوه، وشنوه، کرمجگان و فردو ) شمرده می شود. خاوه با مختصات جغرافیایی ۵۰ درجه و ۵۴ دقیقه طول شرقی و ۳۴ درجه و ۱۶ دقیقه عرض شمالی در ارتفاعات جنوبی استان قم که در واقع دنباله رشته کوه های مرکزی ایران و کوهستان اردهال است، قرار دارد و باعث به وجود آمدن آب و هوای بسیار مطبوعی شده ( با میانگین دمای ۱۵ درجه سانتیگراد و میزان بارندگی نزدیک ۲۰۰ میلی متر ) که دلیلی بر یکی از القاب خاوه یعنی بهشت کوچک می باشد. یکی از معروف ترین کوه های این ارتفاعات، کوه سلطان سعد شاه خاوه می باشد که رودخانه های فردو و وشنوه از آن سرچشمه می گیرند. خاوه از دید زمین لرزه، در گروه نیمه زیان قرار دارد و مناطق شرقی آبادی خاوه در معرض سیل قرار دارد. دو رودخانه فصلی از شرق و غرب آبادی خاوه می گذرند که البته رودخانه شرقی خشک شده ولی رودخانه غربی ( خرجال ) چند ماه از سال آب دارد و از آبشار خاوه عبور می کند. مسجد امام حسن مجتبی ( مسجد جامع خاوه ) حسینیه صاحب الزمان خدرآباد خاوه سه شهربانو ( غیررسمی ) قدمگاه قلعه پایین ( دشت پایین ) قلعه خان ( احمدآباد ) در خاوه و حومه، اماکن تاریخی و مذهبی نظیر قلعهٔ مخروبه در دشت پایین که دارای کوزه ها و سفال های قدیمی خوش نقش و نگار و شکسته ای هست که هم اکنون نیز موجودند، کانال های راهرو در درب قلعه، قبرستان های گَبری و تاریخی در مرکز و نواحی شرقی روستا، برجک های نگهبانی تاریخی در نواحی شرقی روستا، سه شهربانو ( به گویش محلی سیت شهربانو ) که شماری از اهالی اعتقاد ویژه ای به این محل مذهبی دارند و مشابه این مکان، مکان مذهبی یا تاریخی دیگری به نام قدمگاه نیز در فاصله کمی با سه شهربانو قرار گرفته که جای پای عجیبی که شبیه جای پای یک حیوان است، به تنهایی بر روی تخته سنگی صاف نقش بسته که عده ای به آن جنبه مذهبی می دهند ( به عقیده آن ها، جای پای اسب علی هنگام عبور از خاوه در این منطقه برجا مانده ) و عده ای هم نظر بر این دارند که نشانهٔ گنج می باشد. در مجموع نواحی شرقی روستا ( دره نعل، دره گرگی و … ) اماکن و یافته های تاریخی بسیاری دارد.
