دانشنامه عمومی
بخارا در طول تاریخ از القاب پرشماری برخوردار بوده که یکی از دیگر لقب های مشهور آن «فاخره» است که به معنای شهر پرافتخار است. به گفته نرشخی، تاریخ نویس ایرانی قرن چهارم هجری، این نام به احترام شهدایی است که برای پایداری اسلام کشته شدند. «قبه الاسلام» ( گنبد اسلام ) دیگر لقب بخارا است که در اوایل قرن نهم میلادی در پی تبدیل بخارا به یکی از قویترین مراکز فقه، اخلاق و فرهنگ اسلام در شرق به کار می رفت.
در قرون وسطی، بخارا نه تنها به عنوان یک مرکز مهم اسلامی، بلکه به عنوان مرکزی علمی و فرهنگ مشهور شد. هزاران دانشجو در قرون مختلف در نزدیک به ۲۰۰ مدرسه ساخته شده در بخارا دانش های دینی و دنیوی کسب کرده و روشنگری را در سراسر آسیای میانه گسترش دادند. به لطف کارهای شیخ سیف الدین باخرزی، شهرت بخارا در جهان اسلام بیش از پیش گسترش یافت. به همین دلیل، از قرن سیزدهم به بعد، صفت «شریف» را به آن دادند که به معنای ارجمند و بزرگوار است. از این تاریخ حاکمان بخارا سکه هایی با نوشته «ضرب بخارای شریف» تولید کردند.
بخارا یکی از مراکز اصلی فرهنگی ایرانیان در قرون سوم و چهارم بود و کسانی چون ابوعلی سینا، که متولد این شهر است، فارابی، ابوریحان بیرونی، خوارزمی و صدها دانشمند ایرانی در بخارا زیسته اند. در سال ۱۹۲۴ میلادی سمرقند و بخارا به دنبال سیاست های تفرقه افکنانه شوروی پیشین از تاجیکستان جدا شد و به ازبکستان پیوست.
بخارای شریف (روزنامه). بخارای شریف نخستین روزنامه به زبان فارسی بود که در آسیای میانه منتشر شد. انتشار این روزنامه در روز دوشنبه ۲۰ اسفند ۱۲۹۰ ( ۱۱ مارس ۱۹۱۲ میلادی ) در بخارا آغاز شد. بعد از تجزیه شوروی و استقلال جمهوری تاجیکستان، سالروز تأسیس این روزنامه به عنوان روز مطبوعات تاجیکستان اعلام شده است.
میرزا محیاالدین و میرزا سراج الدین که هر دو از پیشگامان جنبش تجـددخواهی بودند و به نقش روزنامه در امر بیداری و تشکل جـوانان بخارا و امر پیشبرد اصلاحات و تجـدد به خوبی آگاه بودند، برای به دست آوردن روزنامه برنامه ای دقیق طرح ریزی کردند. ق. ل. لیوین، بازرگان شناخته شدهٔ پنبه به نمایندگی روسیه تزاری در بخارا برای دریافت امتیاز نشر روزنامه مراجـعه و ادعا کرد که برای آشنا ساختن مردم بخارا با سیاست روسیه و نیز افزایش محصول پنبه، که صنایع بافندگی روسیه به آن نیاز جدی داشت، تأسیس یک روزنامه ضروری است. تجددخواهان بخارا برای اطمینان خاطر نمایندگی روسیه، حیدر خواجه میربدل، مترجم سفارت روسیه در بخارا را به عنوان مدیر روزنامه تعیین کردند و میرزاجلال یوسف زاده را که با روزنامه نگاری آشنایی نزدیک داشت، از قفقاز دعوت کردند.
امیر عالم خان، امیر بخارا براساس درخواست سفارت روسیه به ق. ل. لیوین و حیدر خواجه میر بدل اجازه نشر روزنامه را داد و به این ترتیب روزنامهٔ بخارای شـریف، نخستین نشریه بخارایی به کوشش جدیدی ها به زبان فارسی در ۲۰ اسفند ۱۲۹۰ در بخارا چاب شـد. نقش فعالان جـنبش جـوان بخارائیان ( جدیدی ها ) در نوشتن مقاله ها برجسته است، اما بنا بر جو حاکم سانسور و استبدادزدگی جامعه، تعداد زیادی از مقاله ها به نام مستعار نشر می گردید. روزنامه در قطع ۲۶ در ۴۳ سانتی متر، در چهار صفحه و در هر هفته شش شماره منتشر می شد.
«بخـارای شـریف» در نخستین شماره اش نوشته است: «. . . به همت ملت پسندانه چند نفر معـارف پرور و ترقی خواهان، روزنـامـه ٔ بخـارای شـریف بـه زبان رسمی بـخـارا کـه فـارسی است، تأسیس شـده. . . برای ۹–۱۰ میلیون نفر. . . همین یک روزنـامـه است و فقط. »
در بخارای شریف بیشتر دربارهٔ این موضوعات، مطلب نگاشته می شده است: تعمـیم عـلوم، ترویج معـارف، گشایش و اصلاح مکاتب و مدارس، بـهبـود امور کشاورزی، آبیاری، باغداری، دامپروری و ترقی اقتصادی، توجه بـه حقوق و وظایف حکـومـت و رعایا، اصلاح اداره امارت بـخـارا، مبارزه علیه جهل، خرافه پسندی و عادات ناپسند، بـهبـود امور بـهداشتی، پرورش زبان و ادب فارسی، رابطه دین و مذهب و وحدت جهان اسلام.
