دانشنامه اسلامی
برای قیاس اقترانی به حسب کیفیت انتساب حدوسط آن به دو حد دیگرش چهار صورت متصور است، بدین قرار: ۱. حدوسط در صغرا، محمول و در کبرا، موضوع باشد.۲. حدوسط در هر دو مقدمه محمول باشد.۳. حدوسط در هر دو مقدمه موضوع باشد.۴. عکس صورت اول، یعنی حدوسط در صغرا، موضوع و در کبرا، محمول باشد.این صور را به ترتیب، شکل نخست، شکل دوم، شکل سوم و شکل چهارم گویند.
کامل ترین شکل
طبیعی ترین و کامل ترین شکل از اشکال چهارگانه، شکل نخست است، از این روی شکل چهارم چون عکس شکل اول است به کلی بر خلاف طبع و از همه اشکال ناقص تر و اخس است؛ به همین سبب منطقی های قدیم به آن توجه نکرده و آن را در عِداد اَشکال به شمار نیاورده و شکل های معتبر را سه شکل شمرده اند؛ بدین سان اصطلاح «اشکال ثلاثه» در برابر «اشکال اربعه» پدیدار شده است.
تعریف شکل قیاس
بنابراین شکل قیاس عبارت است از: هیئتی که از کیفیت ارتباط حدوسط با دو حد دیگر (اصغر و اکبر) در دو مقدمه قیاس از لحاظ موضوع یا محمول بودن حاصل می شود.منطقیان معمولاً شکل و انواع آن را ابتدا در قیاس حملی (قیاسی که هر دو مقدمه اش قضیه حملیه است) مطرح و سپس قیاس شرطی را به آن تنظیر می کنند؛ بدین سان اشکال قیاس اقترانی حملی به بیانی که گذشت، چهار تا است.
اشکال اربعه در شعر
...
