رستم فرخزاد. [ رُ ت َ م ِ ف َرْ رُ ]( اِخ ) رستم سپهبد. رستم فرخ هرمز. محمد معین آرد: پسر سپاهبد فرخ هرمزد سردار معروف و مدبر و دلیر اواخر عهد ساسانی ( متولد 630 - مقتول 636 م. ) که مورخان ارمنی پدر و پسر را «ایشخان » ( شاهزاده ) یاد کرده اند. در زمان سلطنت آزرمیدخت ، پدر رستم ، فرخ هرمز مدعی سلطنت شد و ملکه را به زنی خواست. چون آزرمیدخت نمی توانست علناً مخالفت کند، در نهان وسایل قتل او را فراهم آورد. آنگاه رستم با سپاه خویش پیش راند و پایتخت را تصرف و آزرمیدخت را خلع و کور کرد. در زمان یزدگرد سوم ، رستم نایب السلطنه حقیقی ایران محسوب میگشت. وی کاملاً از خطر عظیمی که درنتیجه حمله عرب بکشور ایران روی داده بود اطلاع داشت ، پس فرماندهی کل نیروی لشکری را به عهده گرفت و در دفع دشمن جدید کوشش دلیرانه کرد. با سپاهی بزرگ درپیرامون پایتخت حاضر شد، اما خلیفه عمر پیشدستی کرد. در سال 636 م. سپاه ایران در قادسیه ، نزدیک حیره ، با سعدبن وقاص سردار عرب روبرو شد، جنگ سه روز طول کشید و به شکست ایرانیان خاتمه یافت. رستم که شخصاً حرکات افواج را اداره میکرد و درفش کاویان را در برابر خود نصب کرده بود کشته شد. ( فرهنگ فارسی معین ، بخش اعلام ) : و یزدجرد رستم بن فرخ هرمز را که ازبزرگان بود به قادسیه فرستاد. ( فارسنامه ابن بلخی ص 111 ). پس پسر این فرخ هرمز نام او رستم ، لشکرها جمع آورد و بیامد به کینه توختن و این زن را هلاک کرد. ( فارسنامه ابن بلخی ص 110 ). قاتل وی را در جنگ قادسیه بدینسان نوشته اند: هلال بن عُلَّفَة. ( تاج العروس ) ( منتهی الارب ). و هلال بن عُلَّقَه با قاف درست نیست. ( یادداشت مؤلف ). و رجوع به شاهنامه چ بروخیم ج 9 صص 2665 - 2971 و تاریخ گزیده چ ادوارد براون ج 1 صص 174 - 176 وفارسنامه ابن بلخی چ کمبریج ص 112 و 111 و تاریخ سیستان ص 73 و احوال و اشعار رودکی ج 1 ص 211 و مجمل التواریخ و القصص ص 83، 97، 272 و 273 و یشتها ج 2 ص 310 و فهرست حبیب السیر چ خیام ج 2 و فهرست مزدیسنا و تأثیرآن در ادب پارسی و عقدالفرید ج 1 ص 97 و ج 3 ص 335 و یسنا ص 175 و قاموس الاعلام ترکی ج 3 و اعلام المنجد شود.
