توجی

لغت نامه دهخدا

توجی. [ ت َ وَج ْ جی ] ( ع مص ) سوده سم گردیدن. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ) ( از اقرب الموارد ). یقال : انه لیتوجی فی مشیته. ( اقرب الموارد ).
توجی. [ ت َوْ وَ ] ( ص نسبی ) منسوب است به تَوَّج ، که جائی است در مرز فارس. ( سمعانی ). رجوع به تَوَّج شود.
توجی. ( اِخ ) محلی در بین راه آمل به ساری که کیاویشتاسب هنگام محاصره آن در سال 763 هَ. ق. کشته شد. رجوع به سفرنامه مازندران رابینو ص 131، 132، 142 و 157 شود.
توجی ٔ. [ ت َ ] ( ع مص ) خشک یافتن چاه. ( منتهی الارب )( ناظم الاطباء ). وجّاء الرکیة توجیئاً؛ وجدها وَجْاءَةً، ای لا خیر فیها لانقطاع مائها. ( اقرب الموارد ).

فرهنگ فارسی

محلی در بین راه آمل به ساری .

دانشنامه عمومی

توجی (شهر). توجی که به اشکال دیگری من جمله ترنجه، ترنجی، تریجی و تورانجیر هم از آن یاد شده، نام شهری در طبرستان بود که در میان قائمشهر و شیرگاه کنونی قرار داشت.
در کتب مورخان قرن چهارم هجری پیاپی از آن، با اسامی مشابهی، یاد شده است. در حدود العالم آمده «ترجی شهرکی است آبادان و قدیم ترین شهرست اندر طبرستان» در زمان ابن اسفندیار پادگانی هزار و پانصد نفره در آن وجود داشت و میرظهیرالدین مرعشی خود به قلعه ای با همین اسم در حول شهر ساری رفته است. کیا ویشتاسب جلالی، از بزرگان مازندران، نیز در قلعه توجی فرمان می راند؛ او بعدها از متحدان کیا افراسیاب چلاوی شد.
نام های مختلفی همچون بُرجی، تُرَنجی، تُرنجه، تُرجی، تَریجی، توران جیر، تژیر، توجی، تریچه و توران چی برای این شهر گفته شده اند.
رابینو می گوید در این مکان بود که فرخان بزرگ توانست مهاجمان تُرک را شکست دهد و بر همین اساس نام آن را «توران چی» یا «توران جیر» به معنای شکست گاه تورانیان قرار دادند که به صورت های دیگر نیز درآمده. در این باره در تاریخ طبرستان اثر ابن اسفندیار آمده:
به عهد فرّخان بزرگ ترکان چنانچه رفت که ضریبه ( خزینه ) بستانند و به طبرستان تعرّض نرسانند، چون دو سال برآمد در بندها و مسالک ( ممالک ) را استواری ها کردند و به اداء ضریبه و اناوه تهاون نموده و بعد تحصین مضایق و تمکین مداخل و مخارج ولایت از هامون برخاسته و به موضوعی که فیروزآباد گویند به حدّ لَفور باز شده و نشسته، ترکان چون خلاف وفا بدانستند به طبرستان آمدند و صُول گفتند پادشاه را، بدین موضع که شهرست لشکرگاه شاخته به هر طرف به غارت و تاراج تاختن می بردند تا شبی فرّخان بر سبیل شبیخون تاختن بر سر ایشان آورد و ظفر یافت، صول را با حملهٔ حشم تُرک بکشتند چنانگه پشته پشته از کشته با دید آمد و باقی که از لشکرگاه غایب بودند به کمینگاه گرفتار آمدند و طمع ترکان از طبرستان منقطع شد. این موضع را شهر ساختند و توران جیر نام نهادند.
ابن فقیه همدانی فاصلهٔ این شهر تا مامطیر را شش فرسخ ( ۳۶ کیلومتر ) دانسته است. وی همچنین از این مکان به عنوان «شهرک» نام برده. ابن حوقل نیز در قرن چهارم هجری نام این شهر را تریجی ذکر کرده و مکانش را مابین بندر عین الهم و میله دانسته است. وی در ادامه، فاصله شهر میله تا ترنجه را سه فرسخ ( ۱۸ کیلومتر ) تخمین زده است. بر اساس تاریخ طبرستان تألیف ابن اسفندیار در ۶۱۳ هجری، از ۲۷ شهر مازندران در قرون اولیه اسلامی، ۱۶ شهر در منطقهٔ جلگه ای قرار داشتند و ترنجه در این میان بین شهرهای میله در غرب، مامطیر در جنوب و سارویه در شرق قرار دارد.