بطلمیوس پنجم

لغت نامه دهخدا

بطلمیوس پنجم. [ ب َ ل َ س ِ پ َ ج ُ ] ( اِخ ) اپیفان . اپیفانیس ، بمعنی ماجد، با افتخار ( 203-181 ق.م ). از 205 تا 181م. زندگی میکرد. ( از ناظم الاطباء ). بطلمیوس پنجم که به ابی فانیس ملقب بود و از سال 305-181 ق.م. سلطنت مینمود و چون پدرش درگذشت وی پنجساله بود و در زمان طفولیت او انطیوخس کبیر بقاع و فینیقیه و یهودیه را مفتوح ساخت و جمع کثیری از یهود که نسبت بسلسله بطالسه امین بودند به مصر فرار کردند و رئیس کهنه در آنجا هیکلی در لیونتوپولس بساخت از آن پس رومانیان بطلمیوس و انطیوخس را صلح دادند لکن بعد از آن قوت مصر مجموع گردید. ( دانیال 11:13، 17 ) ( قاموس کتاب مقدس ). پس از بطلمیوس چهارم بتخت نشست ( 204-181 ق.م. ) چون صغیر بود قیم اوآگاتوکله خواست تاج و تخت را تصاحب کند ولی موفق نشد. بعد تِه لِه پولم نامی ، اگرچه بمقام نیابت سلطنت رسید ولی بهره مندی نداشت این بطلمیوس آلت دست وزرای خود بود و در زمان او دولت مصر ضعیف شد، تراکیه ، فنیقیه و سِل سوریه از مصر جدا شد. رومیان بحمایت او آمدند و او کلئوپاتر دختر آنتی خوس سلوکی را بزنی گرفت. کاهنان مصری از اینجهت که در زمان این پادشاه از دادن مالیات معاف شده بودند و او توجهی بمذهب آنها داشت از او حمایت میکردند. وی در سیاست خارجی برومیها کمک میکرد چنانکه در جنگ روم با آنتی خوس سلوکی و اتولیان ، با رومیها همراهی کرد. وی بوسیله زهر مسموم شده درگذشت. ( از ایران باستان چ 2 جیبی ص 2155 ).

دانشنامه عمومی

بطلمیوس پنجم ( حاکم در ۱۸۱ تا ۲۰۴ پیش از میلاد ) معروف به اپیفانِس ( به معنی تجلی خدا ) پادشاه مصر باستان و از اعضای دودمان سلطنتی مقدونی نژاد بطالسه یا بطلمیوسیان بود. او فرزند بطلمیوس چهارم معروف به فیلوپاتور ( به معنی دوستدار پدر ) و آرسینوی سوم ملکهٔ مصر بوده است. در دودمان بطلمیوسیان او پنجمین پادشاه بوده که در پنج سالگی به سلطنت رسیده است. به همین سبب در زمان او چندین نایب السلطنه حکومت کردند که منجر به فلج شدن حکومت او شد. لوح معروف سنگ روزتا یا سنگ رشید در دوران بزرگسالی و فرمانروایی او ساخته شده است. حداقل وی با خواست خود خواهرش کلئوپاترا اول که همسرش هم بود را به صورت رسمی به عنوان ملکه مصر و فرمانروایی مشترک با خود برگزید و وی را اولین فرعون زن مصر در خاندان بطلمیوس کرد.

دانشنامه آزاد فارسی

بَطلَمیوسپنجم (ح ۲۱۰ـ۱۸۰پ م)(Ptolemy V)
(ملقب به شهیر) پادشاه مقدونی مصر (حک: ۲۰۵ـ۱۸۰پ م) پسر و جانشین بطلمیوس چهارم. پس از آن که سوسیبیوس، وزیر فاسد پدرش، مادرش را به قتل رساند، او که کودکی ۵ ساله بود رسماً به تخت سلطنت نشست و سوسیبیوس قیّم پادشاه شد. سوسیبیوس سپس با اعلام خبر مرگ والدین پادشاه، همۀ مقامات و شخصیت های برجستۀ کشور را تبعید کرد. زمامداران مقدونیه و سوریه نیز که به ضعف حکومت مصر پی برده بودند، برای جدایی این مستعمرات از مصر به تکاپو افتادند و موجبات ازدست رفتن قلمرو مصر در آسیای صغیر و دریای اِژه را فراهم آوردند. ناآرامی و شورش در داخل مصر نیز که از زمان بطلمیوس چهارم آغاز شده بود، ادامه یافت. در ۱۹۶پ م بطلمیوس فرمانی صادر کرد که به شیوۀ هیروگلیف بر روی سنگ نگاشته شده است و به سنگ رشید شهرت دارد. این سنگ در ۱۷۹۹ را یکی از افسران ناپلئون کشف کرد، امّا در ۱۸۰۲ این سنگ نبشته به دست انگلیسی ها افتاد و اکنون در موزۀ بریتانیا نگاهداری می شود. کشف این سنگ نبشته کلید گشودن رمز هیروگلیف شد.