دانشنامه اسلامی
ازدواج امام جواد (علیه السّلام) با دختر مامون (ام الفضل) از مسایلی است که اظهارنظر قطعی درباره آن مشکل است؛ ولی می توان برخی عوامل را تاثیرگذار دانست. ازدواج حضرت جواد (علیه السّلام) با ام الفضل هم از ناحیه حضرت قابل بررسی است و هم از ناحیه مامون که چه اهدافی از ازدواج دختر خود با امام جواد (علیه السّلام) داشت.
← اهداف مأمون
حضرت امام هادی (علیه السّلام) از زنی به نام «سمانه» متولد شده است «سمانه» ام ولد بود، ام ولد به کنیزی گفته می شود که از صاحب خود باردار گردد. اگر کنیزی از صاحب خود باردار گردد، پس از مرگ صاحب خود، آزاد می گردد چون دارای فرزند است و فرزند نمی تواند مالک مادر گردد، (برای این مسأله رجوع کنید به ). امام هادی (علیه السّلام) درباره ی مادرش سمانه فرمود: مادرم، عارف به حق من بود و اهل بهشت می باشد. شیطان سرکش به او نزدیک نمی شود. خداوند، حافظ اوست. او در زمره مادران صدیقین و صالحان قرار دارد، مادر برخی از امامان، «ام ولد» بوده اند. سابقا در جهان برده وجود داشت. این برده ها مانند کالاها خرید و فروش می شدند. در میان این برده ها انسان هایی والا مقام یافت می شدند. امامان اینگونه برده ها را می شناختند. افرادی را می فرستادند تا آن برده ی مورد نظر را خریداری کنند. آن برده را می آوردند و امام مالک او می شد. از همین برده، انسان کاملی همچون امام هادی (علیه السّلام) به دنیا می آید. البته برای برده، مایه خرسندی است که تا این حد مورد توجه مالک خود گردد چون برای برده دست کم دو نفع بزرگ دارد: یکی اینکه علاقه مولا به او زیاد می گردد و دومی اینکه آزادی او تضمین می گردد. مادر امام هادی (علیه السّلام) را «سمانه مغربیه» می نامند و گاهی او را سیده، ام الفضل می گفتند. زن اصلی امام جواد (علیه السّلام)، دختر مامون بود به نام زینب ام الفضل. همین ام الفضل، با تحریک معتصم، امام جواد (علیه السّلام) را مسموم کرد، ام الفضل دختر مامون، از امام جواد (علیه السّلام) بچه دار نشد، ام الفضل دختر مامون، به ام الفضل سمانه مغربیه، حسد می ورزید چون می دانست که او از این برتر است با اینکه کنیز است.
