من لا یحضره الطبیب
دانشنامه اسلامی
مؤلف، این کتاب را برای کسانی نگاشته که توانایی مراجعه به کتب مفصل را ندارند و هدفش این بوده که فائده این نگاشته برای عموم مردم باشد؛ بنابراین، این اثر کتابی کاربردی و عمومی است؛ ازاین رو نسبت به تألیفات دیگر رازی، از جمله «حاوی»، بسیار مختصرتر و نسبت به کتاب هایی همانند «الشکوک علی جالینوس»، کاربردی تر است.
این اثر، همانند بسیاری دیگر از کتب معالجات، با بحث از بیماری های سر شروع شده و با بحث پیرامون اعضای پایین بدن (دست و پا) پایان می پذیرد. مؤلف، خود، ساختار کتاب را چنین ترسیم می نماید: «و قد تبعت سنة مشایخنا - شکر الله سعیهم - فی النزول من اعلی البدن الی اسفله ذاکراً علة و علة و علاجا علاجا (من لا یحضره الطبیب، ص 9).
مؤلف، بیماری های سر را با بیماری صراع شروع می نماید. وی در آغاز، بیماری را معرفی می کند و اسباب و انواع آن را برمی شمرد، آنگاه برای هر بیماری - چنان که وعده داده - درمان و نسخه ای را تجویز می کند.
چنان که در آغاز گفتیم «کتاب من لا یحضره الطبیب» از مختصرترین آثار رازی است؛ در عین حال، این کتاب از جمله کتاب های کاربردی است؛ ازاین رو، مباحث حوزه نظری دانش پزشکی، در این اثر به چشم نمی خورد.
