دانشنامه اسلامی
نیای بزرگ او، سعد بن بجیر، از قبیله بجلیه، در شمار اصحاب پیامبر(ص) و از نخستین کسانی بود که از مدینه به کوفه مهاجرت کردند.
برپایه روایتی از خود ابویوسف، پدر وی آنگاه که او کودکی بیش نبود، درگذشت و تنگدستی، مادرش را ناچار ساخت تا او را برای کار، به گازری بسپارد، اما او با وجود گذران سخت زندگی، از هر فرصتی برای فراگیری دانش، بهره می جست.
ابویوسف در طول تحصیل خود، محضر دو نسل از محدثان کوفه را دریافت که ابن سعد در طبقه بندی خود، آنان را در طبقه چهار و پنج از تابعین کوفه جای داده است. از سرشناس ترین آنان در نسل کهن، منصور بن معتمر، عطاء بن سائب، سلیمان بن اعمش و ابواسحاق شیبانی و از شیوخ نسل بعد، حجاج بن ارطاة، محمد بن سائب کلبی و ابوحمزه ثمالی را می توان برشمرد.
ابویوسف از مشایخ بصره نیز حلقه تحدیث ابان بن ابی عیاش، داود بن ابی هند، حسن بن دینار و سعید بن ابی عروبه را درک کرد. همچنین او چندی نیز در حجاز به استماع حدیث گذرانده و از شیوخ مدین، چون عبیدالله بن عمر عمری و یحیی بن سعید انصاری و شیوخ مکی چون ابن جُریح و حنظله بن ابی سفیان، بهره گرفته است. او در این دوره به حفظ در حدیث شهرت داشت و در حلقه برخی از مشایخ خود املاء حدیث می نمود و گاه نیز به املای احادیث شنوده خود می پرداخت.
وی پس از چندی آمد و شد در مجلس محدثان، مجذوب حلقه فقه ابوحنیفه شد و ملازمت او را اختیار کرد. بدین ترتیب، وی وارد دوره جدیدی از تحصیل خود شد که یکسره، شخصیت علمی او را دگرگون ساخت و او را که ممکن بود در زمره عالمان اصحاب حدیث جای گیرد، به یکی از بزرگ ترین فقیهان اصحاب رأی، مبدل ساخت. وی در این دوره از زندگی خود، همچنان با فقر شدیدی روبه رو بود و به روایتی، از کمک مالی ابوحنیفه، گذران زندگی می کرد.
