دانشنامه اسلامی
درونمایه که در زبان انگلیسی به صورت Theme کاربرد دارد، در زبان فارسی به شکل های دیگری مانند مضمون و تم هم دیده می شود. درونمایه از دو بخش "درون" به معنای داخل و میان و "مایه" به معنای اصل و بن هر چیز تشکیل شده است که در مجموع به معنی "اصل درونی هر چیز" است. "مضمون" نیز در لغت به معنی در میان گرفته شده و آنچه از کلام و عبارت فهمیده می شود، آمده است.
نک: داد، سیما، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران، مروارید، ۱۳۷۵، چاپ دوم، ص۱۳۱.
ذکر این نکته ضروری است که باید به تفاوت دو عنصر درونمایه و موضوع (subject) توجه کرد.موضوع و مضمون دو عنصر جداگانه هستند که اگرچه بر یکدیگر مؤثرند، اما نباید آنها را یکی دانست.۱) در تعریف موضوع آمده است: "موضوع شامل پدیده ها و حادثه هایی است که داستان را می آفریند و درونمایه را تصویر می کند. به عبارت دیگر موضوع قلم رویی است که در آن خلاقیت می تواند درونمایه ی خود را به نمایش بگذارد."
نک: میرصادقی، جمال، عناصر داستان، تهران، سخن، ۱۳۸۵، چاپ پنجم، ص۲۱۷.
تشخیص درونمایه همیشه به این سادگی نیست. نویسندگان غالبا ترجیح می دهند که درونمایه را به طور مشخص و واضع در اختیار خواننده قرار ندهند و خواننده باید با خواندن کل متن به این دریافت، دست پیدا کند، گاهی فکر حاکم و مسلط بر اثر، در قالب سخنان شخصیت های داستان به ویژه قهرمان ارائه می شود. پی رنگ، زاویه ی دید، توصیف ها، عنوان داستان، لحظات کلیدی و تاکیدهای نمادین معمولا شواهد خوبی برای یافتن معنای داستان به شمار می رود.
نک: مستور، مصطفی، مبانی داستان کوتاه، تهران، مرکز، ۱۳۷۹، چاپ اول، ص۳۲.
...
