دانشنامه اسلامی
«تفسیر» در لغت از ماده «فسََّر» به معنی «کشف و پرده برداری از معنای لفظ و ظاهر کردن آن» است و در اصطلاح به معنای پرده برداری از ابهاماتِ کلمات و جملات قرآن و توضیح مقاصد و اهداف آن ها است.
توضیح بعضی واژگان
«گرایش» یعنی تأثیر باورهای مذهبی، کلامی، جهت گیریهای عصری و سبکهای پردازش در تفسیر قرآن، که بر اساس عقاید، نیازها، ذوق و سلیقه و تخصص علمی مفسر شکل می گیرد.
«روش» یعنی استفاده از ابزار یا منبع خاص (مانند: قرآن، روایت، عقل و...) در تفسیر قرآن تا معانی و مقصود آیه را روشن کند.
جایگاه علمی تفسیر اجتماعی
تفسیر اجتماعی که شاخه ای از تفسیر اجتهادی با گرایش اجتماعی است به معنای خضوع در برابر مفاهیم اجتماعی و نیازهای واقعی عصر حاضر است که مفسر در این روش تلاش می کند بین نظریه قرآن در زمینه مسائل اجتماعی، با هدف اجتماعی، هماهنگی برقرار نماید، و در جنبه های محتلف اجتماعی از مسائل اعتقادی گرفته تا مسائل اقتصادی، سیاسی، اخلاقی و حقوقی، به ارایه نظریه و تئوری می پردازد و مشکلات را پیشبینی می کند و به شبهات مختلف پاسخ می دهد.
مفسر در این تفسیر از موضعی متعهدانه و مسئولانه به قضایا نگاه می کند و نگران حوادث و تحولات است و از همین روست که همه راه حل ها را بررسی می کند و آن چه را مطابق فرهنگ و تعالیم قرآنی می یابد، ارایه می دهد.
تاریخچه
...
[ویکی اهل البیت] "تفسیر" در لغت از ماده "فسََّر" به معنی «کشف و پرده برداری از معنای لفظ و ظاهر کردن آن» است. و در اصطلاح به معنای پرده برداری از ابهاماتِ کلمات و جملات قرآن و توضیح مقاصد و اهداف آنها است.
"گرایش" یعنی تأثیر باورهای مذهبی، کلامی، جهت گیری های عصری و سبکهای پردازش در تفسیر قرآن که بر اساس عقاید، نیازها، ذوق و سلیقه و تخصص علمی مفسر شکل می گیرد. "روش" یعنی استفاده از ابزار یا منبع خاص (مانند: قرآن، روایت، عقل و...) در تفسیر قرآن تا معانی و مقصود آیه را روشن کند.
تفسیر اجتماعی که شاخه ای از تفسیر اجتهادی با گرایش اجتماعی است به معنای خضوع در برابر مفاهیم اجتماعی و نیازهای واقعی عصر حاضر است که مفسر در این روش تلاش می کند، بین نظریه قرآن در زمینه مسائل اجتماعی با هدف اجتماعی هماهنگی برقرار نماید و در جنبه های محتلف اجتماعی از مسائل اعتقادی گرفته تا مسائل اقتصادی، سیاسی، اخلاقی و حقوقی به ارایه نظریه و تئوری می پردازد و مشکلات را پیش بینی می کند و به شبهات مختلف پاسخ می دهد.
مفسر در این تفسیر از موضعی متعهدانه و مسئولانه به قضایا نگاه می کند و نگران حوادث و تحولات است و از همین روست که همه راه حل ها را بررسی می کند و آنچه را مطابق فرهنگ و تعالیم قرآنی می یابد، ارایه می دهد.
قرآن کریم همانطور که به عقاید و احکام تکلیفی انسان می پردازد، بسیاری از مطالب مربوط به زندگی اجتماعی و فردی بشر را بیان کرده است. این بُعد از قرآن از دیرباز مورد توجه مفسران بوده و به تفسیر آیات مربوط به آن پرداخته اند، اما در قرن اخیر با حرکت "سید جمال الدین اسدآبادی" در مصر نگاهی نو به تعالیم قرآن و اسلام شکل گرفت. و به تبعیت از او شاگردش استاد "محمد عبده" پایه و اساس این بنیان را پی ریزی کرد و باب اجتهاد در تفسیر را پس از چندین قرن گشود.
بعد از او هم شاگردانش به همین شیوه و سبک عمل کردند اما کسی که در این راه گوی سبقت را از همه ربوده است علامه و فیلسوف بزرگوار سید محمدحسین طباطبایی می باشد که در تفسیر المیزان مباحث اجتماعی زیادی را طرح می کند.
«یا أیّها الّذینَ آمنوا اصْبِروا وَصابِروا و رابِطوا...»؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! در برابر مشکلات و هوسها استقامت کنید! و در برابر دشمنان (نیز) پایدار باشید و از مرزهای خود مراقبت کنید...
