دانشنامه اسلامی
این کتاب، از جمله کتبی است که در راه شناخت تاریخ اقتصادی جامعه های اسلامی، به ویژه سرزمین های شمالی آفریقا، مورد احتیاج است.
کتاب، دارای چهار بخش است و این بخش های چهارگانه، به ترتیب مشتملند بر:
در زمان حیات مؤلف، فاطمیان، بر شمال آفریقا که محل زندگی او بود، حکومت می کردند. مؤلف، به عنوان یک فقیه آشنا به مسائل دینی و احکام اقتصادی آن، غالباً طبق مذهب مالکی، به ایراد نظریات فقهی در چنین مواردی پرداخته و گاهی از اوقات، مسائل مورد اختلاف را نیز متذکر گردیده است؛ برای آگاهی بیشتر، نگاهی اجمالی به محتوای کتاب می کنیم:
در فصول ده گانه این بخش، از مباحثی همچون: اموالی که در دست امرا و والیان امور قرار می گیرد و نیز در مورد خمس و مسائل پیرامون آن؛ جواز یا عدم جواز وعده پرداخت غنایم جنگی پیش از پیکار، توسط امام؛ کیفیت تقسیم خمس و اینکه ذوی القربی چه کسانی هستند؛ غنایمی که به رسول الله(ص) اختصاص داشته و آنچه نسبت به ترکه آن حضرت انجام گرفته است؛ سرزمین هایی از دشمنان که مسلمانان بر آنها غلبه یافته اند و...
[ویکی الکتاب] ریشه کلمه:
مول (۸۶ بار)
[ویکی نور] الاموال (ابن زنجویه). کتاب الأموال تألیف حمید بن مخلد بن عبدالله خراسانی معروف به ابن زنجویه کتابی فقهی است که در قرن سوم هجری به زبان عربی نگارش شده است. این کتاب همچنانکه از نامش پیداست بطور خاص به بیان روایات مالی نقل شده در منابع اهل سنت از پیغمبر اکرم(ص) پرداخته و موضوعاتی چون جزیه، اراضی مفتوحة العنوة و زکات را مورد مطالعه قرار داده است.
کتاب با مقدمه ای از ابومحمد اسیوطی و شرح حال مؤلف، اساتید و آثار او آغاز شده است. مطالب کتاب به صورت باب باب تنظیم شده است. هر باب مشتمل بر تعدادی روایت بوده و در مجموع کتاب بالغ بر 2041 روایت شده است.
در پنج باب اول کتاب مسائل اعتقادی بین امام و رعیّت مطرح گردیده است به این صورت که در باب اول وجوب خیرخواهی حاکم نسبت به مردم، در باب دوم فضیلت حاکمان عادل، وجوب اطاعت مردم از حاکم، در باب سوم، نهی از خروج کردن بر حاکم اسلامی، در باب چهارم و در باب پنجم مستحباتی در مورد ائمه عادل توصیه گردیده است.
مسائلی راجع به پرداخت اموالی از سوی مردم نسبت به حکومت در قالب های مختلف مانند جزیه، انفال، خمس و زکات در ادامه آمده است. جزیه بر عده ای واجب و از بعضی دیگر نیز ساقط بوده است. اخذ جزیه باید با رفق و مدارا صورت گیرد و همینطور عدم تعلق آن به افرادی که بعداً مسلمان می شوند از دیگر مسائل مطروحه در این بخش است.
در باب فضل حاکم عادل است روایتی از پیغمبر اکرم(ص) به این مضمون نقل شده که حضرت فرمودند: خداوند در روزی که سایه ای بر سر کسی وجود ندارد هفت طائفه را زیر سایه اش نگه می دارد: اول امام عادل است؛ دوم جوانی که به عبادت خداوند مبادرت می کند؛ سوم مردی که قلبش به مسجد گره خورده است؛ چهارم دو نفری که به خاطر خداوند به همدیگر محبّت می کنند؛ پنجم مردی که در خلوت به یاد خداست؛ ششم مردی که در جواب دعوت زیباروئی بگوید از خدا می ترسم و هفتم مردی است که در خفاء صدقه می دهد بطوری که دست چپش از انفاق دست راستش خبر نداشته باشد.
[ویکی فقه] الاموال (داوودی). کتاب «الاموال»، اثر ابو جعفر، احمد بن نصر داوودی ، در موضوع نظام مالی اسلامی، به زبان عربی است. این کتاب، از جمله کتبی است که در راه شناخت تاریخ اقتصادی جامعه های اسلامی، به ویژه سرزمین های شمالی آفریقا، مورد احتیاج است.
کتاب، دارای چهار بخش است و این بخش های چهارگانه، به ترتیب مشتملند بر: مقدمه مؤلف و ده فصل؛ چهار فصل؛ یازده فصل؛ سه فصل.
گزارش محتوا
در زمان حیات مؤلف، فاطمیان ، بر شمال آفریقا که محل زندگی او بود، حکومت می کردند. مؤلف، به عنوان یک فقیه آشنا به مسائل دینی و احکام اقتصادی آن، غالبا طبق مذهب مالکی ، به ایراد نظریات فقهی در چنین مواردی پرداخته و گاهی از اوقات، مسائل مورد اختلاف را نیز متذکر گردیده است؛ برای آگاهی بیشتر، نگاهی اجمالی به محتوای کتاب می کنیم:
← بخش اول
فهرست آیات قرآنی، فهرست احادیث و آثار، فهرست اعلام، فهرست اماکن و غزوات، فهرست قبایل و طوایف، فهرست مصطلحات و الفاظ و هم چنین ملاحق (شامل کشاف مصطلحات فقهی، مصادر و فهرست محتویات)، در پایان کتاب ذکر شده است.
[ویکی نور] الاموال (قاسم بن سلام). کتاب الاموال، اثر ابوعبید، قاسم بن سلام (154 - 224ق)، در رابطه با نظام مالی اسلام(مباحث مربوط به اموال مسلمانان، اعم از زکات، خراج و خمس)، به زبان عربی می باشد.
در آغاز، شرح حال مؤلف که توسط محمد خلیل هراس، نوشته شده، آمده و سپس متن اصلی «کتاب الاموال» ذکر شده است.
متن اصلی، از هشمت کتاب به نام های «کتاب فیء و وجوه و راه های آن»، «کتاب سنن فیء و خمس و صدقه»، «کتاب اراضی فتح شده با جنگ و سنن و احکام آنها»، «کتاب اراضی فتح شده با صلح و احکام آنها»، «کتاب مخارج فیء و موارد مصرف آن»، «کتاب اقطاع»، «کتاب خمس و آداب و احکام آن»، «کتاب صدقه و احکام و آداب آن» تشکیل گردیده و در چهار جزء گنجانده شده است.
روش معمول مؤلف، در استنباط احکام، چنین است که وی پس از کتاب و سنت، موافقت با رأی مشهور را اصل قرار می دهد و عمل به قیاس را جایز نمی شمرد. او، حتی در برخورد با حدیث نیز، گاه، خبری را که با قول مشهور فقهاء ناسازگار باشد، نمی پذیرد. ابوعبید اجماع نسبتاً صعب الوصول شافعی را نیز با شهرت فتوایی جایگزین ساخته و حتی شهرت فتوایی را در نقد اخبار و تراجیح به کار می گیرد؛ روشی که ریشه ی آن را می توان در شیوه های کهن فقهی، جست وجو کرد. ابوعبید، نسخ کتاب را با سنت ممکن می داند، ولی اساساً شیوه او بر آن بوده که تا حد امکان بر محکم بودن وعدم نسخ آیات پای فشارد.
مؤلف، قبل از ورود به مباحث کتاب اول، در دو باب اول، از تکالیفی که بر عهده امام و رهبر مسلمین نسبت به جامعه اسلامی و مسلمین و از طرف دیگر آنچه مسلمانان از وظایف، نسبت به پیشوای خود دارند، طی روایاتی سخن می گوید، سپس وارد مبحث بررسی دارایی دولت اسلامی و نظام های مالی که به سبب این دارایی پدید آمده، می شود و از بزرگ ترین موضوعات اقتصادی در تاریخ اسلام؛ یعنی موضوع فیء، خمس و صدقه که اموالی هستند نزد ائمه مسلمین و بیشتر نظام های مالی اسلام، یا حول آنها می چرخد یا با آنها پیوند دارد، بحث می کند.
هدف ابوعبید، در این اثر، بیان احکام فقهی فیء، خمس و زکات بوده، نه تاریخ آنها؛ مع ذلک به ضرورت، برای استنباط احکام، به بعضی از وقایع تاریخی استشهاد نموده است.
