دانشنامه اسلامی
تجلی پرهیزگاری، در ایمان به خدا می باشد:«... ولـکن البر من ءامن بالله... واولـئک هم المتقون؛ بلکه نیکی (و نیکوکار) کسی است که به خدا ایمان آورده ... اینها هستند پرهیزکاران!»«.. واتقوا الله الذی انتم به مؤمنون؛ ... و از (مخالفت) خداوندی که به او ایمان دارید، بپرهیزید!»
رعایت حق اعتدال با تقوا
و اتقوا الله الذی انتم به مؤمنون: این جمله با بهترین بیانی، مردم را دعوت به تقوی می کند. یعنی: ای مردم مؤمن، بوسیله تقصیر در تقوی، ایمانتان را ضایع نکنید، که دچار حسرت خواهید شد. بهتر است که از حرام کردن حلال خدا و همه معصیت ها خودداری کنید و خدای خود را فراموش نکنید. این دو آیه، دلالت دارند بر ناپسند بودن انزوا و آنچه که همه مردم دنیا به آن علاقه مند هستند. بنابراین دوری از زن و فرزند و آباد نکردن زمین، قبیح است. می گوید: (و اتقوا الله الذی انتم به مؤمنون) یعنی ایمان شما به خدا ایجاب می کند که همه دستورات او را محترم بشمرید، هم بهره گرفتن و هم رعایت اعتدال و تقوی. در تفسیر این جمله احتمال دیگری نیز هست، که منظور از امر به تقوا این است که تحریم مباحات و طیبات با درجه عالی و کامل تقوا متناسب نیست، تقوا ایجاب می کند که انسان از حد اعتدال در هیچ طرف خارج نشود.
ایمان کامل
درباره اعمالشان می فرماید: (اولئک الذین صدقوا)، و درباره اخلاقشان می فرماید. (و اولئک هم المتقون). و در تعریف اولی که از ایشان کرده، فرموده: (کسانی هستند که ایمان به خدا و روز جزا و ملائکه و کتاب و انبیاء دارند)، و این تعریف شامل تمامی معارف حقه ای است که خدای سبحان ایمان به آنها را از بندگان خود خواسته و مراد به این ایمان، ایمان کامل است که اثرش هرگز از آن جدا نمی شود و تخلف نمی کند، نه در قلب، و نه در جوارح، در قلب تخلف نمی کند چون صاحب آن دچار شک و اضطراب و یا اعتراض و یا در پیشامدی ناگوار دچار خشم نمی گردد و در اخلاق و اعمال هم تخلف نمی کند، (چون وقتی ایمان کامل در دل پیدا شد، اخلاق و اعمال هم اصلاح می شود). دلیل بر اینکه مراد از آیه بیان این معنا است، ذیل آیه شریفه است که می فرماید: (اولئک الذین صدقوا) که صدق را مطلق آورده و مقید به زبان یا به اعمال قلب، یا به اعمال سایر جوارح نکرده، پس منظور، آن مؤمنینی است که مؤمن حقیقی هستند و در دعوی ایمان صادق اند، هم چنان که در جای دیگر درباره آنان فرمود: (فلا و ربک لا یؤمنون حتی یحکموک فیما شجر بینهم، ثم لا یجدوا فی انفسهم حرجا مما قضیت، و یسلموا تسلیما، حاشا به پروردگارت سوگند که ایمان نمی آورند و ایمانشان واقعی نمی شود مگر وقتی که تو را در اختلاف هایی که بینشان پیدا می شود حکم قرار دهند و چون حکمی راندی هیچ ناراحتی در دل خود از حکم تو احساس نکنند و سراپا تسلیم تو شوند). اما تعریفی که برای بار سوم از آنان کرد و فرمود: (اولئک هم المتقون) حصری که در آن هست، برای بیان کمال ایشان است، چون بر و صدق اگر به حد کمال نرسند، تقوی دست نمی دهد.
