دانشنامه اسلامی
اشراف و شرفا جمع شریف به معنای برتر، والانسب و بلند مرتبه است و به رؤسا و افراد با نفوذ هر قوم نیز گفته می شود. در اصطلاح، لقب شریف، برای منسوبان به معصومان: به کار می رود.
اختلاف در نسبت شرف
به نوشته برخی، شریف تنها درباره نسل امام علی علیه السّلام از فرزندانش امام حسن و امام حسین علیهماالسّلام به کار می رود و دیگر فرزندان ایشان، به جای شریف، علوی نامیده می شوند. پیش از کاربرد خاص «شریف» برای سادات حسنی و حسینی، در دوران عباسیان (۱۳۲ـ ۶۵۶ق.) این لقب برای آل ابی طالب (فرزندان علی علیه السّلام ) و آل عباس (فرزندان عباس بن عبدالمطلب) به کار می رفت. مؤید آن، گزارشی است که لقب هر عباسی در بغداد و نیز هر علوی در مصر را شریف دانسته است.
شریف نزد فاطمیون مصر
پس از روی کار آمدن فاطمیان در مصر به سال ۳۵۸ق، آنان لقب شریف را تنها برای نسل امام حسن و امام حسین علیهماالسّلام به کار بردند. ایشان با سپردن حکمرانی مکه به بزرگ اشراف حسنی، جعفر بن محمد بن حسن، و پس از او به فرزندش حسن بن جعفر که برای تهنیت به المعز خلیفه فاطمی به مصر رفته بود، نسل امام حسن علیه السّلام را با عنوان شریف در مکه روی کار آوردند که با لقب اشراف شناخته شدند. نیز همین لقب برای حسینیان که حکمرانی مدینه را بر عهده داشتند، به کار رفت. کاربرد خاص لقب شریف در سده چهارم ق. برای تبار حسنین علیهم السّلام ، در روزگار فاطمی صورت گرفته است. شاید این اقدام فاطمیان جنبه سیاسی داشته و در برابر تلاش عباسیان برای نفی نسب بردن فاطمیان به حضرت فاطمه علیهاالسلام انجام شده است. البته پیش از فاطمیان نیز به گونه محدود، لقب شریف درباره برخی سادات حسنی و حسینی به کار رفته بود؛ چنان که معاذ بن داود بن محمد حسنی نخستین کسی دانسته شده که به سال ۲۹۵ق. به شریف ملقب شده است.
نشان شریف نزد ملک اشرف
...
