چهاردولی

چهاردولی. [ چ َ دُو ]( اِخ ) نام یکی از دهستانهای بخش قروه شهرستان سنندج است. این دهستان در جنوب خاوری بخش واقع شده و از شمال به دهستان اسفندآباد همین بخش، از خاور به بخش سیمینه رود، از جنوب به بخش اسدآباد و از باختر به بخش سنقر و کلیائی از شهرستان کرمانشاهان می پیوندد. هوای دهستان سردسیر است. ( زمستان طولانی، تابستان معتدل ). آبادیهای دهستان از چشمه آبیاری میشود. و محصول عمده آن غلات و لبنیات است. ارتفاعات در باختر این دهستان کوههای شمالی و خاوری بخش سنقر کلیائی و کوههای جنوبی دهستان اسفندآباد واقع است و خرسرنه - سنگ سوراخ - بنصیری نامیده میشوند. ارتفاع قله خرسرنه 2567، سنگ سوراخ 2927 و بنصیر 2802 گز است. کوههای دهستان خدابنده لو در خاور دهستان کشیده شده و به سلسله اصلی الوند متصل میگردد. گردنه همه کسی بین قروه و همدان پست ترین نقطه کوه مذکور میباشد و ارتفاع آن 2165گز است. رودخانه مهمی در این دهستان وجود ندارد. تنها رودخانه کوچک شیروانه و تکیه است که از ارتفاعات باختری سرچشمه گرفته به طرف شمال جریان پیدا میکندو به رودخانه شور می پیوندد. آب رودخانه های کوچک دیگر دهستان که در بهار و مواقع بارندگی زنده و آب دارند به رودخانه بالا منتهی میشوند. دهستان چهاردولی از 31 آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده و 12000 تن سکنه دارد و قریه های مهم آن عبارت است از: صندوق آباد، نارنجک، آقبلاغ، باباشیداله، گندآب بالا و پائین. راه شوسه سنندج به همدان از وسط دهستان میگذرد. آبادیهای ناظم آباد دوسر، وی نسار، و داش بلاغ این دهستان کنار راه شوسه واقع شده اند. ( از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 5 ).

چهاردولی نام یک ناحیه وهمچنین بخش درشهرستان قروه استان کردستان است. مرکز این بخش شهر دزج است. همچنین نام یک دهستان در شهرستان اسدآباد همدان ونام دهستانی در شهرستان شاهین دژ وهمچنین چهارداول نام یک شهرستان در استان ایلام و نام یک طایفە در نواحی غربی شهرستان ملایر هست. این نواحی محل استقرار ایل چهاردولی از طوایف کرد زبان است. مردمان چهاردولی بە زیرگویش چهاردولی از گویشهای زبان کردی و از زیر شاخه های کردی جنوبی تکلم میکنند. بجز چهاردولی های ملایر که اکثرا گویش خودرا ازیاد برده اند. 
این قلعه در روستای متروک سورچه یا درگویش محلی سولچه ( شورجه ) در شمال غرب شهر همدان، و در ‏غرب روستاهای همه کسی و پیر ملو و در میان دشت نسبتاً همواری ‏بین شهرستان اسدآباد و قروه کردستان قرار دارد. 
قلعۀ سورچه ( شورجه ) از قلعه های اربابی است. در بسیاری از روستاها و نقاط دیگر ایران می ‏توان نمونه هایی از این نوع قلعه ها را مشاهده کرد. قلعه های اربابی غالباً به دست خان ها در میان روستاها یا مناطق تحت نظارت آنان ساخته می شدند و ابعاد نسبتاً بزرگی داشتند. 
قلعۀ سورچه ( شورجه ) مرکز حکومت خان های محلی چاردولی ( چرداوری ) از ایلات معروف کرد بوده، که در استان های ‏کردستان، همدان، کرمانشاه و آذربایجان غربی پراکنده اند. این قلعه به دستور ولی خان ‏میرپنج، از خان های بنام منطقه، ساخته شد. خان ‏میرپنج نخست قلعه ای در قرا کند داشت. سپس، به این منطقه، ‏روستای سورچه ( شورجه )، آمد و دو قلعه به نام قلعۀ بالا ( قلعۀ سورچه ) و قلعۀ پایین بنا کرد. وی پدر بزرگ ‏آخرین حکمران این قلعه، یعنی عبدالباقی خان چرداوری، ‏ بود. عبدالباقی خان در شورش سالارالدوله ( 1290ـ ‏‏1291ش )، در مقام یکی فرماندهان وی، نقشی مؤثر در پیروزی های او داشت. او توانست ‏شکستی سنگین به نیروهای دولتی، به فرماندهی فرمانفرما، وارد آورد و مشکلات عدیده ای برای دیگر ‏نیروها، یعنی فداییان و مجاهدان بختیاری، ایجاد کند. ‏
این قلعه تا سال 1364ش مسکونی بود اما با مهاجرت ‏ساکنان روستا به شهرهای بزرگ عملاً قلعه و روستای آن متروکه شد. امروزه، بیشتر بخش های ‏این بنا فروریخته و تقریباً، تنها پی ها و بخش هایی از دیوار های آن باقی مانده است. 
چاردولی ( چرداوری ) یکی از گویش های جنوبی زبان کُردی است که از لحاظ جغرافیایی ( خواستگاه زبانی ) به شرق کردستان تعلق دارد. گویشوران این گویش، در جلگه ی زرینه رود به مرکزیت ( محمودآباد و آغزه مچید «آغجه مسجد» ) ( آذربایجان غربی ) و در منطقه ی چاردولی قروه به مرکزیت دزج ( استان کردستان )، در منطقه ی چاردولی اسدآباد ( همدان ) و در مناقطی از شهرستان ملایر ( همدان ) حضور دارند. این گویش، متعلق به ایل چاردولی است که نام این ایل منتسب به نام منطقه ی چرداول ( ایل ریزوند ) استان ایلام می باشد؛ یعنی اولین طوایف چاردولی ها که از آن جا به کوهستان های قروه ( اسفند آباد ) مهاجرت کردند طوایف ( چهاردولی ) ( امیرلو اقبال ) بودند.