کدکن

لغت نامه دهخدا

کدکن. [ ک َ ک َ ] ( اِخ ) نام یکی از بخشهای پنج گانه شهرستان تربت حیدریه است که در سرتاسر شمال شهرستان واقع شده. این بخش جلگه ای و سردسیر است و بادهای شدید همواره از طرف خواف می وزد. بخش کدکن از دو دهستان به نام بالارخ و پائین رخ تشکیل شده که جمعاً 131 پاره دیه است و جمعیت آن 39203 تن می باشد. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 9 ).
کدکن. [ ک َ ک َ ] ( اِخ ) قصبه مرکزی بخش کدکن پایین رخ شهرستان تربت حیدریه است. سکنه 2637 تن ، آب و هوا معتدل ، محصول آنجا غلات ، میوه ، بادام ، گردو و کشمش و شغل اهالی زراعت و گله داری است. قبر خواجه نظام الملک در این قصبه است. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 9 ).

فرهنگ فارسی

دهی است از [ رخ ] از محال نیشابور . بقول دولتشاه این قریه مولد شیخ عطار و از نواحی زاوه بوده است منشائ نورالدین منشی در همین کدکن ( کرکن ) بود . کدکن امروزه جزو تربت حیدریه است و بطول ۵۸ /۵٠ و عرض ۳۵ / ۳۵ در فرهنگ آبادیهای ایران مذکور است . در جهانگشای جوینی [ کوکروخ ] نوشته بوده است . میگویند کدکن جزو بلوک رخ امروز بوده است .

دانشنامه عمومی

کَدکَن شهری در شهرستان تربت حیدریه، استان خراسان رضوی است. این شهر مرکز بخش کدکن است. شهر کدکن در ۶٠ کیلومتری شمال غربی شهر تربت حیدریه واقع است. این شهر در دامنه های شمالی رشته کوه کوهسرخ قرار دارد.
کَدکَن شهری است در استان خراسان رضوی ایران. این شهر مرکز بخش کدکن شهرستان تربت حیدریه است. شهر کدکن در ۶۰ کیلومتری شمال غربی شهر تربت حیدریه واقع است. رضاقلی خان هدایت در "ریاض العارفین" و "مجمع الفصحاها" تولد شاعر نامدار، عطار نیشابوری را به سال ۵۱۲ در کدکن میداند. محمدرضا شفیعی کدکنی از چهره های معروف نویسندگی و شعر ایران از این شهر است. از نقاط دیدنی آن می شود کوه ملکوه را نام برد. از خوردنی های سنتی این محل می توان به حلیم کدکن اشاره کرد.
بخش کدکن با مساحت ۸۷۸ کیلومتر مربع و با جمعیت ۱۳۱۴۷ نفر و ۳۲۳۳ خانوار در شمال غربی شهرستان تربت حیدریه, درعرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۱۹ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۳۸ دقیقه و در طول جعرافیایی ۵۷ درجه و ۵۸ دقیقه تا ۵۹ درجه واقع گردیده و ارتفاع بخش از سطح دریا ۱۹۰۰ متر می باشد که از سمت شرق به بخش جلگه رخ, از جنوب به بخش بایگ واز سمت شمال وغرب به بخش میان جلگه شهرستان نیشابور منتهی میگردد .
بخشداری درسال ۱۳۱۸ تاسیس گردیده و در حال حاضر بخش دارای هفده روستا و دو دهستان بنام های کدکن و رقیچه می باشد. دهستان کدکن شامل  : روستاهای دافی, اسفیز, برس و تلخ بخش. دهستان رقیچه شامل  : روستاهای رقیچه, حاج بیگی, عبد آباد, دهمنار, نصرت آباد, ترقی, پنگی, حصار یزدان, چولانک, کته تلخ, چینگ کلاغ , نوزه و داوریه می باشند .
به لحاظ گستردگی بخش کدکن در سال ۱۳۶۷ تعداد ۳۵ روستا از شمال بخش جدا و به شهرستان نیشابور ملحق گردید و نیز در همان سال تعداد ۶ روستا از شرق بخش جدا و به شهرستان فریمان ملحق ودر سال ۱۳۷۶ تعداد ۴۳ روستا مجددا از بخش منتزع و بخش جلگه را رخ تشکیل داد.
مرکز بخش شهر کدکن می باشد که با جمعیت ۳۷۷۱ نفر و با ۸۹۷ خانوار در فاصله ۷۵ کیلومتری تربت حیدریه و ۱۴۰ کیلومتری مشهد واقع گردیده است. آثار باستانی کشف شده در محل حکایت از سابقه قبل از اسلام کدکن دارد. بعد از اسلام نیز کدکن مهد تمدن و فرهنگ بوده و افراد صاحب نامی همچون کریم الشرق کدکنی, تاج الدین علی کدکنی, نورالدین منشی کدکنی و میرزا شفیع کدکنی داشته که در دوران سلجوقیان, خوارزمشاهیان و صفویان دارای مشاغل سپهسالاری, وزارت و صاحب دیوانی بوده اند و نیز عارفانی همچون شیخ ابراهیم عطار کدکنی و پسرش شیخ فریدالدین عطار کدکنی, شیخ حیدر و سلسله ای به نام خلوی از این منطقه برخاسته اند و از جمله اندیشمندان و فرهیختگان معاصر کدکن میتوان از فخر الشعرا کدکنی, میرزای خاوری, شیخ میرزا محمد شفیع کدکنی, شیخ هادی کدکنی و دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی و… نام برد و همچنین مسجد, ایوان, قبره, سرداب و نیز تعدادی سنگ قبر مربوط به قرون دهم تا سیزدهم بر روی تپه ای در مرکز شهر کدکن از رونق بازار علم و ارشاد در آن دوران حکایت می کند و و جود عارفانی بنام خلوی الکبروی سبب این رونق بوده است .