دانشنامه اسلامی
شیخ الرئیس در منطق نجات و بهمنیار در التحصیل، قیاس را بر چند قسم دانسته اند: ۱. قیاسی که به حسب صورت هیچ خللی در آن نیست، و به حسب ماده هم از با ارزش ترین قضایا یعنی یقینیات تشکیل شده است. این قسم را، که همان قیاس برهانی است، "قیاس صحیح" و یا "قیاس حقیقی" نامیده اند. ۲. قیاسی که یا به حسب صورت دارای خلل و فاقد شرایط انتاج صحیح است، و یا به حسب ماده از قضایای باطل یعنی مشبهات و وهمیات تشکیل شده، و یا هم به حسب ماده و هم به لحاظ صورت دچار نقص و اشکال بوده و در صدد حق جلوه دادن باطل است. این قسم را، که همان قیاس مغالطی است، "قیاس فاسد" و یا "قیاس مشبّه به حقیقی" و "قیاس باطل" نامیده اند. ۳. قیاسی که غیر حقیقی اما نافع است. این قسم، شامل قیاس جدلی، که از آن به "قیاس مشبّه به یقینی" هم تعبیر شده، و قیاس خطابی و قیاس شعری می شود.بنابراین قیاس صحیح در اصطلاح منطقی، به معنای قیاس منتجِ مؤلَّف از یقینیات است.
قیاس صحیح در اصطلاح اصولی
قیاس صحیح، در اصطلاح اصولی-فقهی، به قیاسی اطلاق می شود که معارض و مخالف کتاب و سنت نباشد و با تکیه بر نصوص شرعی و مقاصد عامه (اهداف کلی) شرع انجام می گیرد و به بیان دیگر، براساس فرض و گمان نباشد.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • ابن سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.• مظفر، محمدرضا، المنطق.
...
