دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
قدح (۱ بار)
«قَدْح» به معنای زدن سنگ یا چوب و یا آهن و چخماق به یکدیگر برای تولید جرقه است.
قدح به معنی زدن است مثل زدن آهن به سنگ برای بیرون آمدن آتش «قَدَحَ بِالزَّنْدِ: رام الایراءبه» به نظر میآید «قدحاً» منصوب به نزع الخافض و تقدیر «بالقدح» باشد یعنی قسم به دوندگان با حمحمه و به آتش افروزان با زدن سم به سنگ. تفصیل سخن در «عدو» گذشت در نهج البلاغه خطبه 35 فرموده: «حَتَّی ارْتابَ النَّاصِحُ بِنُصْحِهِ وَضَنَّ الزَّنْدُ بِقَدْحِهِ» تا نصیحت گو در نصیحت خویش به شک افتاد و آتش زنه از زدن و آتش بیرون کردن بخل ورزید. قدح گاهی به معنی طعن در نسب و عدالت و غیره نیز آید ولی در کلاماللَّه یکبار بیشتر نیامده است، آنهم به معنی زدن.
