دوگان

لغت نامه دهخدا

دوگان. [ دُ ] ( ص نسبی ) ( از دو + گان ، که پسوند نسبت است و گاهی به صورت گانه آید ). دوتایی. ( یادداشت مؤلف ). دوتا و مضاعف. ( ناظم الاطباء ). مضاعفة؛ زره دوگان حلقه بافته. ( صراح اللغة ) :
بخ بخ این زاهد دوگانه گزار
که دو گان سجده می کند یک بار.امیرخسرو ( از انجمن آرا ). || دوبدو. ( ناظم الاطباء ). دودو. دوتا دوتا. ( یادداشت مؤلف ) : و مردمان و لشکر و مهتران نیز یکان و دوگان به زینهار می آمدند. ( ترجمه تاریخ طبری ص 513 ).
پس گیو بد آوه سمکنان
برفتند خیلش یکان و دوگان.فردوسی.آن مبارز که بر آماج دوگان چرخ کشید
نتواند که دهد نرم کمانش را خم.فرخی.کوه کوبان را یکان اندر کشیده زیر داغ
بادپایان را دوگان اندر کمند افکنده خوار.فرخی.این جا همی یگان و دوگان قرمطی کشد
زینان به ری هزار بیابد به یک زمان.فرخی.مادت معیشت من آن بود که هر روز یکان و دوگان ماهی می گرفتمی. ( کلیله و دمنه ). || دو جنس. دو نوع : پس در آن کشتی از هر جانوری دوگان نری و ماده ای. ( تفسیر کمبریج ورق 55 - از فرهنگ فارسی معین ). و رجوع به ماده ٔگان در همین لغت نامه و نیز المعجم چ مدرس رضوی ص 177شود.

فرهنگ عمید

۱. دو، دوتا، دوتایی، دوبه دو.
۲. دوبرابر.

فرهنگ فارسی

دو نوع دو جنس : [[ پس در آن کشتی از هر جانوری دو گان : نری و ماده ای ]] .

دانشنامه عمومی

دوگان (ریاضیات). در ریاضیات، می توان به طور عام گفت که دوگان مفاهیم و ساختارهای ریاضیاتی را به دیگر مفاهیم، قضایا و ساختارها، به صورت تناظر یک به یک ترجمه می کند، این عمل توسط عملیات پیچش انجام می شود: اگر دوگان A برابر B باشد، آنگاه دوگان B هم A خواهد بود. به عنوان مثال، قضیه دزارگ خود - دوگان است، بدین معنا که تحت عمل استاندارد دوگان گیری در فضای تصویری دوگانش برابر خودش می باشد.
در ریاضیات، مفهوم دوگان معانی متعددی دارند. از دوگان به عنوان "وسیع ترین و مهم ترین مفهوم در ریاضیات مدرن" و "یک الگوی عمومی که تقریباً در تمام عرصه های ریاضیات بروز و ظهور دارد" یاد شده است.
بسیاری از دوگان های ریاضیاتی بین اشیائی از دو سنخ با روش جفت کردن یک سری از اشیاء صورت می گیرد. مثلاً در جبر خطی، برای هر فضای برداری یک فضای دوگان ساخته می شود، که در ادمه به جزئیات آن پرداخته خواهد شد. سپس با کمک تبدیلات دوخطی می توان به هر جفت از فضاهای برداری و دوگانشان یک اسکالر نسبت داد. مثالی دیگر، وجود رابطه دوگان بین توزیع ها و توابع آزمون می باشد، یا رابطه دوگانی پوانکاره که عدد برخورد ( که در هندسه جبری مطالعه می شود ) را به صورت جفت کردن زیر منیفلد های یک منیفلد دلخواه تعریف می کند.
از نقطه نظر نظریه رسته ها، مفهوم دوگان را می توان حداقل در قلمرو فضاهای برداری به صورت یک تابعگون دید. این تابعگون، به هر فضای برداری، دوگان آن را تخصیص می دهد، و ساختار عقب بر ( به انگلیسی: Pullback ) به هر بردار f : V → W ، دوگان آن یعنی f : W ∗ → V ∗ را تخصیص می دهد.
مایکل عطیه می می گوید:
دوگان در ریاضیات قضیه نیست، بلکه یک "اصل" است.
لیست مثال های زیر، نشان دهده ی ویژگی های مشترک بین دوگان های مختلف می باشد، اما همچنین نشانگر این است که مفهوم دوگان از حالتی به حالت دیگر کمی متفاوت می باشد.
دوگان ساده، یا ساده تهرین دوگان را می توان با در نظر گرفتن زیر مجموعه هایی از یک مجموعه ثابت S پیدا کرد. برای هر زیر مجموعه A ⊆ B ، مجموعه A c ( متمم A در S که با A ∖ B هم نمایش داده می شود ) شامل تمام اعضایی از S است که در A قرار ندارند. پس متمم A خود زیر مجموعه ای از S است. متمم گیری خواص زیر را دارد:
• دوبار متمم گیری مجموعه اولیه را می دهد. به این صورت هم بیان می کنند که عمل متمم گیری یک پیچش است.
• شمول مجموعه ها، یعنی A ⊆ B {\displaystyle A\subseteq B} با عمل متمم گیری عکس می شود: B c ⊆ A c {\displaystyle B^{c}\subseteq A^{c}} .
• اگر دو زیر مجموعه ی A و B از S داده شده باشد، A مشمول در B c {\displaystyle B^{c}} است ( یعنی A زیر مجموعه ای از B c {\displaystyle B^{c}} است ) اگر و تنها اگر B مشمول در A c {\displaystyle A^{c}} باشد.