دانشنامه اسلامی
" ثواب " یعنی پاداش و جزای خیر که از سوی پروردگار به بندگان مؤمن در برابر اطاعت از تکالیف الهی و انجام کارهای نیک داده می شود . و " عقاب " سزا و جزای بدی ( عذاب ) است که در روز قیامت به بندگان کافر یا عاصی، به دلیل کفر یا انجام کارهای ناروا و خلاف شرع، می رسد .
مباحث کلامی پیرامون ثواب و عقاب
میان متکلمان شیعه، اشاعره، معتزله و فلاسفه درباره ثواب و عقاب ، مباحثی مطرح است، از جمله این که آیا مدح و ذم همان ثواب و عقاب است یا خیر ؛ آیا ثواب و عقاب استحقاقی است یا نه ؛ آیا عقاب کفار و گناهکاران، دایمی است یا مقطعی ؛ و در چه صورت عبد استحقاق ثواب و عقاب دارد .برای کسب اطلاع بیشتر به کتاب های معتبر کلامی رجوع شود .
[ویکی شیعه] ثَواب و عِقاب، دو اصطلاح قرآنی برای اعمال نیک و بد انسان است. ثواب یعنی پاداش و جزای خیری که از سوی پروردگار به بندگان مؤمن در برابر ایمان و کارهای نیک داده می شود و عقاب سزا و جزای ناخوشایندی است که به بندگان کافر یا عاصی، در عوض کفر یا کارهای ناروا و خلاف شرع می رسد.
زیربنا بودن بودن ایمان برای ثواب، استحقاقی یا تفضلی بودن آن، جایگاه دریافت ثواب و عقاب و بحث تجسم اعمال از مهمترین مباحث مربوط به این موضوع هستند. وجود ثواب و عقاب از دلایل وجود اختیار در انسان است چرا که در صورت نبود اختیار، پاداش در مقابل کار خیر و عقاب در مقابل معصیت جایز نیست.
این موضوع در کلام اسلامی، فلسفه، عرفان و اصول فقه نیز مباحث گسترده ای را به خود اختصاص داده است.
