پلیمر
فرهنگ عمید
فرهنگستان زبان و ادب
دانشنامه عمومی
واژهٔ بَسپار فارسی است و از دو بخش بَس ( بسیار ) و پار ( پاره، قطعه ) ساخته شده است. واژه «پلیمر» از دو بخش یونانی «polys» به معنای بسیار و «meros» به معنی قسمت، پاره یا قطعه گرفته شده است.
شمار واحدهای تکرار شونده در یک مولکول بزرگ درجه بسپارش یا درجه پلیمریزاسیون نامیده می شود. بسپارهایی که تنها از یک نوع واحد تکرار شونده ساخته شده اند، جور بسپار و آنهایی که از چند گونه واحد تکرارشونده تشکیل شده اند، همبسپار نامیده می شوند. گاهی لفظ ترپلیمر نیز برای محصولات حاصل از بسپارش سه تک پار به کار می رود. در عین حال، در مورد محصولاتی که با بیش از سه تک پار بسپارش شده اند، لفظ بسپار رایج است.
بیشتر مواد اساسی همچون پروتئین، چوب، کیتین، لاستیک طبیعی، لاستیک مصنوعی و رزینها بَسپار هستند. بسیاری از مواد مصنوعی همچون پلاستیکها، الیاف مصنوعی ( نایلون، ریون و… ) ، چسبها، شیشه و چینی مواد پلیمری هستند.
پلیمرها به دو دسته پلیمرهای طبیعی و پلیمرهای مصنوعی تقسیم می شوند. البته پلیمرها را به روش های مختلف دیگری نیز دسته بندی نیز می کنند. دسته بندی زیر بر اساس ساختار پلیمر انجام شده است. پلیمرهای طبیعی به دو دسته پلیمرهای آلی و معدنی تقسیم می شوند. پلیمرهای مصنوعی یا بشر ساخته از طریق واکنش های شیمیایی تولید می شوند.
بسپارها از نظر اثر پذیری در برابر حرارت به دو دسته گرمانرمها ( ترموپلاستیکها ) و گرماسختها ( ترموستها ) تقسیم می شوند. گرمانرم ها، پلیمرهایی هستند که در اثر گرم کردن ذوب می شوند در حالی که گرماسخت ها، بسپارهایی هستند که در اثر گرما ذوب نمی شوند بلکه در دماهای بسیار بالا به صورت برگشت ناپذیری تجزیه می شوند. بسپارها دارای خواص ویسکو الاستیک هستند و منشأ این پدیده، در گرمانرم ها گره خوردگی زنجیره ها و در گرماسخت ها گره خوردگی زنجیره ها و اتصالات شبکه ای آن ها در هم است.
دانشنامه آزاد فارسی
ترکیبی متشکل از زنجیری بلند یا ماتریس شاخه داری که در آن تعداد زیادی واحد های سادۀ تکراری (مونومرها) از طریق پلیمریزاسیون (بسپارش) به هم متصل اند. پلیمرهای بسیاری از نوع طبیعی، ازجمله سلولز، کیتین، لیگنین، لاستیک، و سنتزی، از جمله پلی اتیلن، نایلون و انواع پلاستیک، وجود دارد. پلیمرهای سنتزی به دو گروه تقسیم می شوند: گرمانرم، گرماسخت (← پلاستیک). اندازۀ ماتریس پلیمری با مقدار مونومر مصرفی تعیین می شود و این ماتریس، مولکولی با جرم یا اندازۀ مولکولی ثابت تشکیل نمی دهد.
