جرثقیل
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
۲. (اسم مصدر ) [قدیمی] علم حرکت دادن اجسام سنگین، جرِاِثقال.
فرهنگ فارسی
دانشنامه عمومی
این وسیله که با تغییر شکل حرکت دورانی به حرکت مستقیم الخط و استفاده از خواص اهرم ها می تواند با نیروی کم اجسام بسیار سنگین را بردارد، از دیرباز مورد استفادهٔ بشر بوده و استفاده از آن بسیار فزونی یافته است برخلاف سابق دیگر نیروهای وارد بر آن نیروی انسانی نیست بلکه از نیروهای آب و الکتریک و سایر نیروهای موجود در فیزیک استفاده می شود.
اجزاء اصلی هر جرثقیل عبارت از یک میلهٔ بلندی است که بر سر آنی قرقره ای قرار دارد و انتهای آن به محوری استوار در بدنه ای متصل است و این محور بر پایه ای مستقر است که آن می تواند در حول خود حرکت دورانی کند. علاوه بر این میله در هر جرثقیل یک طناب و چرخ بکار است که سر طناب پس از امتداد در طول میله و گذشتن از قرقره آزاد می شود و با چنگکی که با آن متصل است می تواند بارها را بردارد و سر دیگر آن به محور آن چرخ بسته شده است یعنی چرخی که با حرکت دورانی آن می توان طناب را به حرکت درآورد و بار را بلند کرد. تا اینجا کار دستگاه فقط بلند کردن اجسام است، ولی چون تخلیه یک جسم همواره در نقطهٔ دیگر به عمل می آید. از این رو می باید بتواند در حول پایهٔ خود به حرکت دورانی درآید برای این منظور پایه ای که میله به آن متصل است و اجزای جرثقیل به روی آن قرار دارد طوری ساخته شده که قابل چرخش در حول خود است و برابر این چرخش بازپس از بلند شدن از نقطه ای در نقطهٔ دیگر فرود می آید. دستگاه جرثقیل ها امروزه بر روی ارابه های با چرخ بدون زنجیره یا با زنجیره چون تانک ها یا با چرخ های چون لوکوموتیو قرار دارد تا بتواند در انواع مسیرها سیر کند.
جَرِّ ثَقیل واژه ای عربی است که جزو اول آن «جر» به معنی به سمت خود کشیدن و جزو دوم آن «ثقیل» به معنی سنگین است. واژه جرثقیل در قدیم در اصل نام دانشی بود که در آن قواعد کشیدن و برداشتن بارهای گران بررسی می شد. این واژه سپس به دستگاهی گفته شد که برای بلند کردن و جابجا کردن بارهای سنگینی بکار می رود. شکل دیگری از نام این وسیله، جَرِّ اِثقال است که جزو دوم آن جمع ثقل و به معنی بارهای گران است. بدین ترتیب جراثقال یعنی «کشیدن بارهای گران».
برابرهای فارسی این واژه های عربی، سَنگین بَر یا گِرانبر است.
دانشنامه آزاد فارسی
جَرّثَقیل (crane)
در مهندسی ، ماشینی برای بالابردن ، پایین آوردن یا قراردادن بارهای سنگین در محل مورد نظر. سه نوع اصلیِ آن عبارت اند از جرثقیل بازودار۱، جرثقیل متحرک سقفی ۲، و جرثقیل برجی۳ . در بیشتر جرثقیل ها، ماشین آلاتِ بالابر روی صفحۀ گردانی۴ نصب شده اند. این صفحه با کامیون جابه جا می شود یا آن که برای حمل نیاز به وسیلۀ دیگری ندارد و، غالباً، با زنجیر کاترپیلار۵ شنی حرکت می کند. اجزای اصلی جرثقیل بازودار عبارت اند از وینچ۶، طناب یا کابل، و بازوی متحرک . کابل جرثقیل، که جعبه قرقره ۷ای روی آن نصب شده است ، از نوک بازو آویزان است و با وینچ بالا و پایین می رود. جرثقیل متحرک سقفی، که بیشتر در کارگاه های صنعتی نصب می شود، یک بازوی ثابت افقی دارد که واگن ۸ حامل قرقره در طول آن حرکت می کند. جرثقیل برجی، که در کارگاه های ساختمانی بزرگ دیده می شود، دارای بازویی افقی و طویل است. این بازو حامل واگنی است و قادر است بر فراز برج های مرتفع بچرخد. همچنین، جرثقیل را برای عملیات ساختمانی دریایی روی دوبه ها یا سکوهای نیمه شناور بزرگ نصب می کنند.
jib craneoverhead travelling cranetower craneturntablecaterpillar trackwinchpulley blocktrolley
