فاشیسم
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
فرهنگ فارسی
فرهنگستان زبان و ادب
دانشنامه آزاد فارسی
در معنای عام، نوعی ایدئولوژی سیاسی که منکر هر گونه حقوق افراد در روابطشان با دولت است؛ در معنای خاص، جنبش ملی گرای خودکامه ای که در ۱۹۱۹ موسولینی آن را در ایتالیا بنیاد نهاد و آلمان هیتلری در ۱۹۳۳ از آن پیروی کرد. فاشیسم اساساً حاصل بحران اقتصادی و سیاسی سال های پس از جنگ جهانی اول بود. واحدهای معروف به «فاشی دی کومباتیمنتو» (گروه های رزمی) در اصل برای مقابله با کمونیسم پدید آمدند. حزب ملی فاشیست، به رهبری بنیتو موسولینی، از ۱۹۲۲ تا ۱۹۴۳ بر ایتالیا حکومت می کرد. فاشیسم برای حفظ نظم اجتماعی، جنبش طبقۀ کارگر را با خشونت سرکوب می کرد و گروه های اقلیت جامعه مانند یهودیان، بیگانگان، و سیاهان را سپر بلای خود در برابر خشم و نارضایتی عمومی قرار می داد؛ همچنین مردم را از نظر اقتصادی و روانی برای جنگ آماده و بسیج می کرد. حزب ناسیونال سوسیالیست آلمان یا نازی (← نازیسم) در مقابل فاشیسم موسولینی، که نمادهای روم را احیا کرده بود، گذشته ای دیگر، ژرمنی و اساطیری، را به کار گرفت. در فاصلۀ دو جنگ جهانی، جنبش های فاشیستی با درجات مختلف در بیشتر کشورهای اروپایی رواج یافتند، که ازجملۀ آن هاست: در بریتانیا (اتحادیۀ فاشیست های بریتانیا)، فرانسه (صلیب آتش، اقدام فرانسوی) و اسپانیا (فالانژ). کاربرد غیردقیق اصطلاح فاشیسم برای توصیف بدرفتاری نسبت به مخالفان سیاسیِ هر آنچه ظاهر راست گرا دارد، از کاربرد آن برای تحلیل پدیده های اجتماعی کاسته است. گروه های نوفاشیست هنوز هم در بسیاری از کشورهای اروپای غربی، امریکا (کوکلوکس کلان)، فرانسه (جبهۀ ملی)، آلمان (اتحادیه مردم آلمان)، روسیه (پامیات)، و جاهای دیگر فعالیت می کنند. آلمان شاهد افزایش ناگهانی فعالیت نوفاشیست ها ابتدا در ۱۹۹۲ و بار دیگر در ۱۹۹۸، همراه با شورش آنان در چند شهر بزرگ، بود.
دانشنامه اسلامی
واژه فاشیسم «Fascism» نام نهضت یا حرکتی است که نخستین بار به وسیله موسولینی دیکتاتور ایتالیا در سال های ۱۹۲۲ تا ۱۹۴۳ در آن کشور به وجود آمد و جریان های مشابهی مانند نازیسم در آلمان و فلانژیسم در اسپانیا به دنبال آن در همین خط سیر فکری به وجود آمدند. فاشیسم از کلمه «Fasces» گرفته شده و آن علامتی است به شکل تبر که بر روی پرچم های فرمانروایان قدیم رومی نقش بسته و سمبل قدرت آنها بود. فاشیسم پیش از اینکه یک فلسفه یا ایدئولوژی سیاسی باشد، یک روش حکومت است که بر سه اصل حکومت فردی، قدرت و حاکمیت دولت و ناسیونالیسم افراطی استوار است. در حکومت های فاشیستی فردی که در راس حکومت قرار می گیرد ما فوق قانون است. در حکومت های فاشیستی سازمان دولت با تکیه بر قدرت نظامی و گروه های فشار سیاسی و وسائل تبلیغاتی که در اختیار دولت است آزادی های فردی را محدود می سازد و هرگونه حرکت مخالفی را سرکوب می کند.
ویژگی های فاشیسم
ویژگی های فاشیسم عبارتند از: ۱ـ عدم اعتماد به عقل ۲ـ انکار اصل اساسی مساوات بشری ۳ـ نظام رفتاری مبتنی بر دروغ و خشونت ۴ـ سیستم تک حزبی و حکومت توسط عده ای نخبه و اعمال قدرت نامحدود ۵ـ نژادپرستی و ناسیونالیسم افراطی ۶ـ ضدیت با حقوق و نظام بین المللی ۷ـ تقدیس رهبر تا حد ممکن ۸ـ مخالفت با دموکراسی لیبرالیسم و سوسیالیسم ۹ـ اعتقاد شدید به قهرمان پرستی (هیروئیسم» و رزمجویی (میلیتاریسم) در مقایسه حاکمیت اسلامی با فاشیسم شاید از این جهت که فاشیسم، هم مدعی طرفداری از محرومان و هم قائل به تقدس رهبری و مردمی بودن رهبر است شباهتی را به نظر آورد.
تفاوت نظام فاشیس با اسلام
اما آنچه شالوده فاشیسم است، و در ویژگی های فوق تبلور یافته، هرگز در شکل نظام اسلامی راه ندارد چرا که مبنای تقدس به تنهایی مشابه تر را نمی رساند و مخالفت امام و ولی فقیه با نظام حقوق بین الملل مخالفتی مقطعی و در مقابل سلطه و سیطره اقمار جهانی بر سازمان های بین المللی بوده است. به علاوه ولی فقیه همیشه در چارچوب قوانین و مقررات اسلامی و مصلحت جامعه اسلامی عمل می نماید و هیچ گونه نظرات شخصی ناشی از جاه طلبی، احساس غرور و قدرت و... در او راه ندارد. در حکومت اسلامی یکی از منابع استنباط احکام اسلامی عقل بوده، همه مردم حتی ولی فقیه به صورت مساوی در برابر قانون مسئولند و هیچ قوم و ملتی بر سایر اقوام امتیاز و برتری ندارد و تنها ملاک امتیاز تقوا می باشد. اخلاق و رعایت اصول انسانی و ارزش های الهی جایگاه ویژه ای در برخورد با سایر ملت ها، حتی طبیعت دارد. بنابر توضیحات داده شده در مورد تفاوت های نظام فاشیس با نظام اسلامی و حکومت ولی فقیه، مشخص می شود که اطلاق اصطلاح فاشیسم به حکومت دینی ناشی از تبلیغات گسترده دشمنان نظام اسلامی در خارج و ایادی آنان در داخل، در جهت مشوه جلوه دادن چهره حکومت دینی می باشد که این امر نشان دهنده شکست آنان در مقابله تئوریکی، فکری و اندیشه ای و در صحنه های عملی می باشد.
ویکی واژه
نام عمومی برای هر رژیمی ک ه اساس آن بر دیکتاتوری، ترور، تعصبات نژادی، سانسور، اختناق و... استوار باشد.
