دونده

لغت نامه دهخدا

دونده. [ دَ وَ دَ / دِ ] ( نف ) تندرونده و تازنده و تاخت کننده. ( ناظم الاطباء ): کر. ( منتهی الارب ). کریان. ( منتهی الارب ). آنکه دود. که شتابد. شتابنده. رونده به تندی : و این [ سند ] ناحیتی است گرمسیر...و مردمان اسمر و باریک تن و دونده. ( حدود العالم ).
بیارید گفتا یکی پیل نر
نوندی دونده چو مرغی به پر.فردوسی.وین دهر دونده به یکی مرکب ماند
کز کار نیاساید هرچند دوانیش.ناصرخسرو.سوی اژدهای دونده دوید.نظامی.عبابید. عبادید؛ دونده به هر سوی. فرس جهیز؛ اسب سبکرو و سخت دونده. عضروط. عضرط؛ دونده به دنبال کسی. ( منتهی الارب ).

فرهنگ عمید

آن که می دود.

فرهنگ فارسی

( اسم ) آنکه بدود کسی که بشتاب بدود .
تند رونده و تازنده و تاخت کننده .

دانشنامه عمومی

دونده کسی که در یک، دو، یا چند مادهٔ دو در ورزش دو و میدانی مهارت دارد و در آن با سایر شرکت کنندگان رقابت می کند.
دوندگان، در ورزش دو و میدانی، در دسته های زیر فعالیت می کنند:
• دو سرعت مسافت های ۴۰۰ متر و کمتر ( در المپیک در سه مسافتِ ۱۰۰ متر، ۲۰۰ متر و ۴۰۰ متر انجام می شود ) .
• دو نیمه استقامت دوهای بالای ۴۰۰ متر تا ۳۰۰۰ متر ( در المپیک در مسافت های ۸۰۰ متر و ۱۵۰۰ متر انجام می شود ) .
• دو استقامت مسافت های ۵۰۰۰ متر و بیش از آن ( در المپیک در مسافت های ۵۰۰۰ متر و ۱۰٬۰۰۰ متر و ماراتن انجام می شود ) .
• دو بامانع در مسافت های المپیکیِ ۱۱۰ متر، ۴۰۰ متر، و ۳۰۰۰ متر.
• دو امدادی در دو مسافت المپیکیِ ۱۰۰*۴ متر و ۴۰۰*۴ متر.
دونده (جانور). یک جاندار دونده ( به انگلیسی: Cursorial ) ، موجودی است که به طور خاص برای دویدن سازگار شده است. اگر جانوری توانایی دویدن سریع را داشته باشد ( مانند یوزپلنگ ) یا اگر بتواند سرعت خود را برای مسافت طولانی ثابت نگه دارد ( استقامت بالا ) را می توان دونده در نظر گرفت. «دونده» اغلب برای طبقه بندی یک حالت حرکتی خاص استفاده می شود، که برای زیست شناسانی که رفتارهای جانوران مختلف و شیوه حرکت آن ها را در محیطشان بررسی می کنند، سودمند است. سازگاری های حرکتی را می توان با ویژگی های ریخت شناسی ( مانند از دست دادن انگشت های جانبی همانند گونه های سم داران ) ، ویژگی های فیزیولوژیکی، حداکثر سرعت، و تعداد دفعات استفاده از دویدن در زندگی شناسایی کرد. بحث های زیادی در مورد چگونگی تعریف ویژه یک جانور دونده وجود دارد. پذیرفته شده ترین تعریف شامل این است که یک جاندار دونده را می توان سازگاری دویدن در مسافت های طولانی با سرعت های بالا در نظر گرفت یا توانایی شتاب گرفتن سریع در مسافت های کوتاه را دارد. در میان مهره داران، جانوران زیر ۱ کیلوگرم جرم به ندرت دونده در نظر گرفته می شود و تصور می شود که رفتارهای جزئی و ریخت شناسی تنها در توده های نسبتاً بزرگ بدن در پستانداران رخ می دهد. تعداد کمی از پستانداران وجود دارند که به آنها «ریزدونده» گفته می شود که وزن توده آنها کمتر از ۱ کیلوگرم است و توانایی دویدن سریع تر از دیگر جانوران کوچک با اندازه های مشابه را دارند.
برخی از گونه های عنکبوت ها نیز به صورت دونده در نظر گرفته می شوند، زیرا بیشتر روز را راه می روند و به دنبال طعمه می گردند.
سازگاری ها برای جابجایی در مهره داران خشکی عبارتند از:
• افزایش طول گام:
• افزایش طول استخوان اندام
• پذیرش ایستادن روی پنجه یا سم
• از دست دادن ترقوه در پستانداران، که به کتف اجازه می دهد تا با اندام به جلو و عقب حرکت کند و در نتیجه طول گام را افزایش دهد.
• افزایش خمیدگی ستون فقرات در هنگام تاختن
• افزایش توده ماهیچه ها پروگزیمال با کاهش توده ماهیچه های دیستال
• افزایش طول استخوان های انتهایی اندام ( دست و پا ) به جای استخوان های پروگزیمال ( براکیوم یا ران ) .
• تاندون های بلندتر در اندام دیستال
عنکبوت ها هنگام راه رفتن تعادل را حفظ می کنند، به طوری که پاهای ۱ و ۳ در یک طرف و ۲ و ۴ در طرف دیگر در حال حرکت هستند، در حالی که چهار پای دیگر روی سطح هستند. عنکبوت ها برای دویدن سریع تر، فرکانس گام خود را افزایش می دهند.
دونده (فیلم ۱۹۹۹). دونده ( انگلیسی: The Runner ) فیلمی آمریکایی در سبک جنایی و مهیج است که در سال ۱۹۹۹ منتشر شد. از بازیگران آن می توان به ران الدارد، کورتنی کاکس، جان گودمن، جو مانتگنا و بوکیم وودبین اشاره کرد.

دانشنامه آزاد فارسی

فیلمی ساختۀ امیر نادری در ۱۳۶۳ش. فیلم مذکور بازگشتی است به دورۀ کودکی نادری در جنوب، به سال های تنهایی، عشق به سفر، کوشش برای آموختن و این که چگونه می توان «مرد» شد. در دونده شخصیت اصلی فیلم امیرو، برخلاف فیلم های قبلی نادری، زیر بار مشکلات سهمگین اجتماع خُرد و له نمی شود، بلکه پیروز و موفق می شود. امیرو در دونده مرحله به مرحله به آگاهی می رسد و هیچ گاه از کوشش و حرکت باز نمی ایستد. حرکت او تأیید زندگی است، در پیشگاه فقر، جهل، و تنهایی. دونده نخستین فیلم از «سینمای نوین» ایران است که در جشنواره های خارجی درخشید و پرچم ایران را به اهتزاز درآورد.