دانشنامه آزاد فارسی
(عمرو بن عاص بن وائل سهمی) از سرشناسان عرب صدر اسلام . در جاهلیت از سرسخت ترین دشمنان اسلام بود و به نمایندگی قریش نزد نجاشی پادشاه حبشه رفت تا مسلمانان مهاجر را گرفته و به مکه بازگرداند. در جنگ احزاب از فرماندهان مشرکان بود. در ۸ق پس از عقد پیمان صلح حُدَیبیّه ، اسلام آورد و به مدینه مهاجرت کرد و در زمان رحلت پیامبر در عمان بود. در خلافت ابوبکر از فرماندهان فتوحات شام بود و در عهد عمر بن خطاب ، شهر «قنسّرین » را فتح کرد و با اهل حلب و منبج و انطاکیه پیمان صلح بست و عمر ولایت فلسطین را بدو سپرد. عمروعاص از آن جا به مصر لشکر کشید و آن سرزمین را گشود و تا پایان خلافت عمر فرمانروای مصر بود، تا آن که عثمان او را از حکومت مصر عزل کرد و به همین سبب به سلک مخالفان عثمان درآمد. با به خلافت رسیدن امیرالمؤمنین (ع ) به درخواست معاویه ، بدو پیوست و شرط کرد چنانچه با معاضدت وی معاویه بر علی (ع ) چیره شد ، حکومت مصر و تمام درآمدهایش را تا پایان عمر در اختیار داشته باشد. عمروعاص در صفین با معاویه بود و در آستانۀ شکست کامل قوای معاویه با حیلۀ به نیزه زدن قرآن ها، در سپاه امیرالمؤمنین (ع ) شکاف و اختلاف پدید آورد که منجر به تحمیل حکمیت به آن حضرت شد. سپس به نمایندگی شامیان در حکمیت شرکت جست و با فریب دادن ابوموسی اشعری ، نتیجۀ حکمیت را به سود معاویه تغییر داد. پس از آن با قوایی که معاویه در اختیار او نهاد به مصر یورش برد و با محمد بن ابی بکر جنگید و مصر را اشغال کرد و آن خطه را در اختیار گرفت (۳۸ق). در سحرگاه ۱۹ رمضان ۴۰ق، قاضی مصر را بر جای خود به اقامۀ نماز فرستاد و بدین سان از کشته شدن به دست خوارج، که قصد جان او و معاویه و علی (ع) را کرده بودند، رَست. عمروعاص نزدیک به شش سال بر مصر فرمان راند و تمام خراج فراوان آن سرزمین را برداشت و از این راه اموال بسیاری به دست آورد.
