پَل

پُل (bridge)
سازه ای برای فراهم کردن مسیر یا راه پیوسته ای روی رود، درّه ، آب کَند یا سایر راه ها. طرح های سادۀ پل و ترکیبات آن ها، براساس نحوۀ تحمل وزن سازه و بار وارد بر آن، فرق دارند. در پل تیردار یا شاه تیری دو سرِ پل به زمین تکیه دارد و نیروی وزن به طرف پایین وارد می شود. پل طرّه ای شکلِ پیچیده ای از پل تیردار است که فقط یک سرش به زمین تکیه دارد. در پل قوسی، فشار در دو سر پل به پایین و بیرون وارد می شود. در پل معلق، کابل های تحت کشش مهارهای دو طرف دهانۀ پل را به داخل می کشد، درنتیجه جاده با شبکه ای از کابل های عمودی از کابل های اصلی آویزان می شود. پل طرّه ای کابلی بر کابل های قطری، که مستقیمًا بین کف پل و برجهای محافظ دو سر پل کشیده می شوند، متکی است. ارتفاع بعضی پل ها کمتر از آن است که وسایل نقلیه بتوانند از زیر آن ها عبور کنند، درنتیجه این پل ها را با قطعات قابل جابه جایی می سازند. پل های گردان و متحرک از آن جمله اند.تاریخچه. در دوران پیش از تاریخ ، مردم از تنه های درخت یا شاخه های به هم بافتۀ درختان مو برای عبور از روی موانع استفاده می کردند. پل های تخته سنگی، که با سنگ های تختی ساخته می شد که به سادگی کنار هم چیده شده بودند یا به پایههای سنگی تکیه داشتند، از انواع پل های اولیه بودند. در ۴۰۰۰پ م، در خاورمیانه ، از سازه های قوسی سنگی یا آجری استفاده می کردند و رومی ها دهانه های قوسیِ طویلی می ساختند که بعضی از آن ها هنوز هم استوار است . نخستین پل های چدنی در ۱۷۷۹ رواج یافتند. با فرآیند بسمر، فولادی تولید شد که برای ساختن سازه های قابی بادوام مناسب بود. این سازه ها می توانستند وزن زیادی را روی دهانه های طویل تحمل کنند.
نمونه هایی از انواع اصلی پل ها . پل تیردار یا شاه تیری ریو نیتروی ، روی خلیج گوآنابارا در برزیل ، طولانی ترین پل تیرورقی پیوسته است که طول دهانۀ میانی آن ۳۰۰ و طول کل آن ۱۳,۹۰۰ متر است . پل طرّه ای فورت ریل در اسکاتلند، به طول ۱۶۵۸ متر، با دو دهانۀ اصلی است که هر یک دو طرّه دارند و هر طرّه به برجی تکیه دارد. پل قوسی بندر سیدنی در استرالیا قوسی فولادی با دهانه ای به طول ۵۰۳ متر است. پل معلق هامبر در انگلستان دهانه ای میانی به طول ۱.۴۱۰ متر دارد. پل روی آبراه گِرِیت بِلت در دانمارک ، هجده کیلومتر طول دارد. پل طرّه ای کابلی دارتفورد با طول دهانۀ اصلی ۴۵۰متری، به فاصلۀ ۳۰ کیلومتر از مرکز لندن و در پایین ِ رودخانه قرار دارد . طولانی ترین پل طرّه ای کابلی پل پون دو نورماندی به طول ۲۲۰۰ متر در مصّب رود سن، واقع در فرانسه، است که در ۱۹۹۵ تکمیل شد. برای ساخت پل هایی با دهانه های طویل، فولاد از بهترین مصالح است، زیرا نسبت مقاومت به وزن آن بالاست. در سایر موارد بتون مسلح ترجیح داده می شود، زیرا هزینۀ نگهداری آن کمتر است. پل نیوپورت ترانسپورتر، در ویلز (۱۹۰۶) پل معلق مرتفعی است که سکویی را به فاصلۀ چند متر از سطح آب نگه می دارد. پُلِ زیر جرثقیل بلندی که سکو از آن آویزان است طوری طراحی شده است که کشتی ها بتوانند از زیر آن عبور کنند.
ساختار پل ها . شاه تیرهای پل را می توان از ورق ساخت . ورق های فولادی را بین بال های بالایی و پایینی یا شبکه خرپاهایی با ارتفاع ثابت یا متغیر نصب می کنند. نخستین بار تیر قوطی شکل، که لوله ای بسته را تشکیل می دهد، در پل لوله ای کانوِی (۱۸۴۸) ، و در ساخت پل لوله ای بریتانیا روی تنگۀ مِنای (۱۸۵۰) به کار رفت. این پل برتری آهن ورزیده را نسبت به چدن نشان داد. قوس های ساخته شده از سنگ ، آجر یا بتون مسلح معمولاً برای پوشش دهانه های کوتاه به کار می روند. طولانی ترین پل قوسی بتونی با دهانه ای به طول ۳۰۵ متر در گلادزویل، واقع در سیدنیِ استرالیا، ساخته شد (۱۹۶۴). پلی که روی رود سِوِرن در آیرنبریج انگلستان احداث شد، نخستین پل آهنی بود (۱۷۷۹). نخستین پل قوسی مهم از جنس آهن ورزیده روی رود راین ، در کوبلنتسِ آلمان، و با سه دهانه ساخته شد (۱۸۶۴). نخستین و مهم ترین پل فولادی پل بزرگ کاپیتان اِد بود که روی رودخانۀ میسی سیپی، در سنت لوئیسِ امریکا، ساخته شد (۱۸۷۴). قوس های این پل از تیرکهای مثلثی باز ساخته شده اند که با ستون های عمودی واقع در نوک مهاربندی های قوس ، جاده را نگه می دارند. پل بندر سیدنی ، با دهانه ای به طول ۵۰۳ متر، یکی از پل های بزرگ تک قوسی در جهان است. این پل در ۱۹۳۲ گشایش یافت. در همان سال، پل قوسی بایون، از جنس فولاد، در نیویورک ساخته شد. طول دهانۀ آن ۰.۶ متر از طول دهانۀ پل بندر سیدنی بیشتر است. با به کاربردن قوس های مهار شده ، برای مقاومت در برابر نیروی رانشی قوس که بر جاده وارد می شود، استفاده از پایه های کناری مقاوم ضرورتی ندارد. نخستین قوس کمانی مهارشده در لوگائو، واقع در مجارستان ، ساخته شد (۱۸۳۳). قوس چدنی این پل در تراز کف پل با زنجیری مهار شده بود. طولانی ترین پل قوسی مهارشده، با دهانه هایی به طول ۳۶۶ متر و خیز ۷۶ متر، در پورت مان ، واقع در ونکوور، ساخته شد (۱۹۶۴). پل های طرّه ای را اولین بار چینی ها در گذشته های بسیار دور شناختند و آن را از الوارمی ساختند. نمونۀ آن پل راه آهن فورت است (۱۸۹۰). طولانی ترین این گونه پل ها پل راه آهنی کِبِک است که طرح اولیه اش در حین ساختن فروریخت (۱۹۰۷) و بعد تکمیل شد (۱۹۱۷). طرّه های این پل روی نقاط اتکا قرار دارند و پایداری کل آن ها را مهارهایی تضمین می کند که در ساحل نصب شده اند. در ۱۹۲۷، دو پل طرّه ای مهم گشایش یافت: در ماه مه، پل تنگۀ کارکینِز در کالیفرنیا، و در ماه اوت ، پل صلح بین الملل، بین بندر بوفالو در امریکا و قلعۀ ایری در کانادا. در قرن ۱۶ ، قوم اینکا در پرو نوعی پل معلق می ساختند که کف باریک و طولانی آن به طناب یا زنجیرهایی متصل و آویزان بود. طول دهانۀ این پل ها به ۶۰ متر می رسید. یکی از نخستین و مهم ترین آن ها پل مِنای در ویلز است (۱۸۱۹). در ۱۹۲۶، پل بزرگراه فیلادلفیا به کَمدِن، روی رودخانۀ دلاوِر تکمیل شد. پل رودخانۀ هودسن، از شهر نیویورک تا نیوجرسی، برج هایی به ارتفاع ۱۹۴ متر از سطح آب در هنگام مد دارد و فاصلۀ آن تا سطح آب ، در مرکز، ۶۵ متر است . به این ترتیب، بزرگ ترین کشتی های اقیانوس پیما می توانند به راحتی از زیر آن عبور کنند. تا ۱۹۶۴، پل گُلدن گِیت در سان فرانسیسکو طولانی ترین پل جهان بود. بعداً پل دوطبقۀ وراتسانو ـ ناروز، به طول۴.۸ کیلومتر، که دهانۀ بندر نیویورک را از بروکلین به جزیرۀ استتن متصل می کند، گشایش یافت. طول دهانۀ آن ۱۰۰۶ متر است و چهار خط اتومبیل رو و یک خط دوچرخه دارد . پل معلق سِوِرن، که جنوب انگلستان را به جنوب ویلز متصل می کند، هم زمان با پل فورت رود در اسکاتلند طراحی و تکمیل شد (۱۹۶۶). پل تنگۀ بوسفور در استانبولِ ترکیه اروپا را به آسیا متصل می کند (۱۹۷۳). وزن سبکِ آن ، با توجه به دهانۀ ۱۰۷۴متری ، نشانۀ پیشرفت فنون پل سازی بعد از احداث پل گلدن گِیت است. ساختن پل های معلق با دهانه های طویل و پل های تیردار با دهانه های کوتاه تر به پیدایشِ شکلِ آمیخته ای از آن دو منجر شد: پل طرّه ای کابلی که در آن برای کاهش اثر خمش در بخش میانی شاه تیر، از جعبه ای از کابل های بسیار مقاوم استفاده می کنند. کابل هایی که به صورت بادبزنی یا موازی (بادبزنی اصلاح شده ) قرار می گیرند، معمولاً به دو برج تکیه دارند. طولانی ترین پل طرّه ای کابلی پل ۲۲۰۰ متری پون دو نورماندی است که در دهانۀ رود سن، در فرانسه، احداث شد و در ژانویۀ ۱۹۹۵ گشایش یافت . پل های طرّه ای کابلی بتونی دیگری نیز با دهانه های کوچک تر ساخته شده اند پل تیِل، روی رودخانۀ وال در هلند (۱۹۷۵)، دهانه ای به طول ۲۶۷ متر دارد که با آرایش بادبزنی به مجموعه ای از کابل ها متصل است. بعد از جنگ جهانی دوم ، استفاده از بتون پیش ساخته برای ساختن پل بسیار رایج شد. بتون که مقاومت بالایی در برابر نیروهای فشاری دارد، در کشش نسبتاً ضعیف است . در بتون پیش تنیده، سیم هایی فولادی با مقاومت کششی بالا نیروهای کششی را تحمل می کنند. با استفاده از این مصالح، چندین پل زیبا ساخته شده است . طولانی ترین دهانۀ طرّه ای که با بتون پیش تنیده ساخته شده است، پل یوراتو در شیکوکو، واقع در ژاپن است (۱۹۷۲). که دهانۀ مرکزی آن ۲۳۰ متر طول دارد و عمق وسط دهانۀ آن فقط ۴.۵ متر است . پل کنفدراسیون که بین جزیرۀ پرنس ادوارد و نیوبرونسو، به فاصلۀ ۱۳ کیلومتر، احداث شده است، بزرگ ترین پل یک سرۀ چنددهانۀ جهان است . این پل در ۱۹۷۷ کامل شد و دهانه های بتونی حجیم آن ۱۹۷ متر طول و حدود ۷۵۰۰ تن وزن دارد. پل را باید چنان طراحی کرد که وزن خود و وزن بار واردشده را تحمل کند، بنابراین نیروهای روبه بالا باید نیروهای روبه پایین را خنثی کنند. لازم است پل در مقابل نیروی پیچش که آن را می پیچاند، بادهای شدید، و عبور و مرور نیز مقاومت کند.
پل (نام). پُل (نام)
رجوع شود به:پاولوس (ایتالیا ۱) اول ( ـ۷۶۷م)