لغت نامه دهخدا
حافظ قلم شاه جهان مقسم رزق است
از بهر معیشت مکن اندیشه باطل.حافظ ( دیوان چ قزوینی ص 207 ).ورجوع به مُقسَم شود.
مقسم. [ م ُ ق َس ْ س َ ] ( ع ص ) مرد اندوهگین. مهموم. ( اقرب الموارد ). || صاحب جمال. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). جمیل و گویند غلام مقسم ؛ یعنی غلام جمیل و همچنین است وجه مقسم. ( از اقرب الموارد ). هو مقسم الوجه ؛ او خوشگل است. ( ناظم الاطباء ) ( از منتهی الارب ).
- شی مقسم ؛ چیزی دارای حسن. ( ناظم الاطباء ) ( از منتهی الارب ).
|| بخش بخش شده و تقسیم شده و پراکنده گشته. ( ناظم الاطباء ) :
هم صاحب آفاقی و هم قاسم ارزاق
آفاق به تو ایمن و ارزاق مقسم.امیرمعزی ( دیوان چ اقبال ص 477 ).حواشی آن به خانه های مربع و مسدس و مثمن و مدور مقسم کردی. ( ترجمه تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 334 ).
- دعای مقسم ؛ ظاهراً بمعنی دعا که گونه گونه باشد از بد و نیک. دعائی که به نیک و بد منقسم شده باشد :
دعاهات گفتم بخیرات بپذیر
اگر چه دعای مقسم ندارم.خاقانی.ای داعی حضرت تو ایام
گرچه نکنم دعا مقسم.خاقانی.
مقسم. [ م ُ ق َس ْ س ِ ] ( ع ص ) بخش بخش کننده. ( آنندراج ). بخش بخش کننده و تقسیم کننده. ( ناظم الاطباء ). قسمت کننده. بخش کننده. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) : فالمقسّمات امراً. ( قرآن 4/51 ).
- مقسم الارزاق ؛ تقسیم کننده رزقها. قسمت کننده روزیها :
بنان تو گه بخشش مقسم الارزاق
نهان تو گه کوشش مفتح الابواب.امیرمعزی ( چ مرحوم اقبال ص 56 ).|| پریشان کننده. ( آنندراج ). پراکنده نماینده. ( ناظم الاطباء ).
مقسم. [ م َ س َ ] ( ع اِ ) بهره و نصیب از چیزی. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). || هرچه که به اقسامی تقسیم شود مقسم نامیده می شود و هرقسم را نسبت به قسم دیگر قسیم می نامند. نسبت بین دو قسیم همیشه تباین است و نسبت بین مقسم و قسم ، عام و خاص مطلق است. ( ترمینولوژی حقوق تألیف جعفری لنگرودی ). || جای قسمت کردن و بخشش نمودن. ( ناظم الاطباء ). موضع قسمت. بخشگاه. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ). و رجوع به مَقِسم شود.
