آشتیان
فرهنگ فارسی
یکی از سه قصبه محال ثلاث
دانشنامه عمومی
این شهر از متعلقات عراق عجم بوده است؛ نام این شهر تاریخی، بنا به روایات تغییر یافته لفظ آتشدان است که در گذر تاریخ نام این مکان از آتشدان به دلایل مختلف به ابرشتیجان، براشتیجان، سیجان، استجان، اشتیجان برگردانده شده است و النهایه آشتیان نام گرفته است. از جمله توابع این شهرستان، روستای تاریخی سیاوشان است که سرشار از مناظر طبیعی توام با آب و هوای مطبوع میزبان میهمانان از اقصی نقاط کشور است. موقعیت جغرافیایی آشتیان طول ۳۴ و عرض ۵۵ درجه جغرافیایی است.
در زمان سکونت زرتشتیان قسمتی از این سرزمین به موبدان و آتشکده ها جهت عبادت اختصاص داده شده است. بنا به تفسیر ( دهگان ) لفظ آشتیان به معنی معبد و نیایش گاه است. کلمه آشتیان از دو جزء یشت به معنی پرستش، قربانی، دعا و سرود مذهبی و «یان» که معرف مکان و جایگاه تشکیل شده است. وجود آتشکده های متعدد در این منطقه که مهمترین آنها آتشکده وره بوده است نشانگر آنست که این شهر در گذشته پرستشگاه و جایگاه قربانی بوده است. در تاریخ قم، آشتیان به صورتهای وره ابرشتیجان، براشتیجان، استجان، اشتیجان و سیجان آمده است. دهگان در تاریخ اراک آورده است: «ابر به معنی فراز است و چون شهر جدید بر فراز ده مخروبه بنا شده ابر آشتیجان نام نهاده اند. » ولی برخی نویسندگان معاصر صورتهای مختلف را که در تاریخ قم آمده است منطبق بر آشتیان نمی دانند.
• در کتاب تاریخ قم دربارهٔ نام آشتیان آمده است: «ابرشتجان را اردوان اصغر بن بلاش بنا کرده است. » ابرشتجان به معنی «بالاتر اشتجان» ( آشتیان بالا ) است که بعدها به «آشتیجان» تبدیل شده و چون حرف «ج» را اهالی به صورت خفیف ادا می کردند، در حال حاضر آشتیان خوانده می شود.
آشتیان از شهرهای تاریخی ایران است. چنان که نام این شهر در کتاب تاریخ قم نوشته حسن بن محمد بن حسن قمی ( نوشته شده در سال ۳۷۸ هجری قمری ) به صورت ابراشتجان یا اشتجان آمده است. مؤلف کتاب مختصرالبلدان آشتیان را ابرشتیجان نوشته و نقل کرده اند که بر اثر زلزله ابرشتیجان کاملاً تخریب و بعد از آن آبادی مجددی بنا شده است و نام آن را به آشتیجان تغییر داده اند و چون مردم حرف ( ج ) را در گویش محلی به صورت خیلی خفیف به کار می بردند با گذشت زمان این محل به نام آشتیان مشهور شده است. وجود آتشکده های متعدد در این منطقه که مهم ترین آن ها آتشکده وره بوده است نشانگر آنست که این شهر در گذشته پرستشگاه و جایگاه قربانی بوده است. آشتیان از جمله شهرهای کهن ایران است که در گذشته جزء «ماد سفلی» یا «ماد بزرگ» بوده است و آثار و دژهای فراوانی از دوران ماد در این منطقه به چشم می خورد. برخی اسامی اماکن آن هم ریشه اوستایی و پهلوی دارند. این اسامی و نیز شمار زیاد قلاع گبری و وجود آتشکده ها در این منطقه، مانند آتشکدهِ «فردجان و فراهان» ارتباط آشتیان را با دین زرتشتی ممکن می سازد.
