اردیبهشت

لغت نامه دهخدا

اردی بهشت. [ اَ /اُ ب ِ هَِ ] ( اِ ) در اوستا، اَشَه وَهیشتَه و در پهلوی اُرت وَهیشت مرکب از دو جزء است : اول اَرتَه به معنی درستی و راستی و پاکی و تقدس. دوم وهیشته صفت عالی از وِه به معنی به و خوبست و کلمه مرکب به معنی بهترین راستی است. مؤلف برهان آرد: معنی ترکیبی این لغت به معنی مانند بهشت باشد چه ارد به معنی شبیه و مانند آمده است و چون این ماه وسط فصل بهار است و نباتات در غایت نشو و نما و گلها و ریاحین تمام شکفته و هوا در نهایت اعتدال ، بنابراین اردیبهشت خوانند ( ! ). رجوع به شمس اللغات و جهانگیری و غیاث اللغات شود. و بیرونی در آثارالباقیه ( ص 219 ) آرد: و معنی هذاالاسم الصدق ُ خیر و قیل بل هُو منتهی الخیر. || ( اِخ ) نام یکی از امشاسپندان در آئین ایرانیان باستان که در جهان مینوی نماینده پاکی و تقدس و قانون ایزدی اهورمزداست و در جهان خاکی نگهبانی آتش با اوست و نیز نگهبانی دومین ماه هر سال و سومین روز هر ماه بدو سپرده است. بقول بندهشن ( فصل 27 ) گل مرزنگوش به او اختصاص دارد. ایزد آذر و ایزد سروش و ایزد بهرام از یاران اردی بهشت شمرده شده اند و ایندرا که بقول بندهش و دینکرت ، دیو فریفتار و گمراه کننده است ، دشمن بزرگ و رقیب او است. در گاتها اردیبهشت در میان امشاسپندان رتبه اول را دارا است ولی در دیگر بخشهای اوستا رتبه او پس از بهمن است. مؤلف برهان آرد: نام فرشته ای است که محافظت کوهها کند و تدبیر امور و مصالح ماه اردیبهشت تعلق بدو دارد... در این روز نیک است بمعبد و آتشکده رفتن و از پادشاهان حاجت خود خواستن و بجنگ و کارزار شدن - انتهی. و در شمس اللغات آمده است : فرشته ای که تدبیر کوهها و روز اردی بهشت بدومتعلق است و او رب النهار [ ظ: النار ] است. و رجوع بجهانگیری شود. بیرونی در آثارالباقیه ( ص 219 ) آرد:( ( اردیبهشت هو ملک النار و النور و هما یناسبانه و قد وکله اﷲ بذلک و بازالة العلل و الامراض بالأدویة والاغذیة و باظهار الصدق من الکذب و المحق من المبطل بالایمان التی ذکروا انّها بینة فی الابستا. ) ) :
همه ساله اردی بهشت هژیر
نگهبان تو بر هُش و رای و ویر.فردوسی.همه ساله اردی بهشت هژیر
نگهبان تو باد و بهرام و تیر.فردوسی.چو سوزد تنش را به اردی بهشت
روانش بیابد خوشی در بهشت.زرتشت بهرام. || ( اِ ) اسم ماهی است در تاریخ یزدجردی. ( کشاف اصطلاحات الفنون ). ماه دویم از سال شمسی. ( جهانگیری ) ( برهان ). و آن میانه فروردین ماه و خردادماه است. ماه دوم بهار.مدّت بودن آفتاب در برج ثور. ( برهان ). مدت ماندن آفتاب در برج ثور. ( شمس اللغات ). ثور: آفتاب اندرین ماه بر دور راست در برج ثور باشد و میانه بهار بود. ( نوروزنامه ). و آن مطابق است با ثور عربی و نیسان سریانی و افلیریوس ( اوریل ) اروپائی و جیهه هندی و دارای سی ویک روز است :

فرهنگ معین

(اُ یا اَ بِ هِ ) (اِ. ) ۱ - نام یکی از امشاسپندان . ۲ - دومین ماه از سال خورشیدی . ۳ - سومین روز از هر ماه شمسی ایرانی .

فرهنگ عمید

۱. ماه دوم از سال خورشیدی، ماه دوم بهار.
۲. [قدیمی] روز سوم از هر ماه خورشیدی، اردیبهشت روز.
۳. [قدیمی] در آیین زردشتی، یکی از امشاسپندان که در جهان مینوی نمایندۀ پاکی و تقدس و در جهان خاکی نگهبان آتش و موکل بر اردیبهشت روز است: اردیبهشت روز است ای ماه دلستان / امروز چون بهشت برین است بوستان (مسعودسعد: ۵۴۵ ).

فرهنگ فارسی

یکی از امشاسپندان وی در جهان مینوی نماینده پاکی و تقدس و قانون ایزدی اهورا مزداست و در جهان خاکی نگهبانی آتش بدو سپرده است . موکل بر روز سوم هر ماه شمسی ( اردیبهشت روز ) و ماه دوم هر سال شمسی ( اردیبهشت ماه ) است . بخش ۱ .
( اسم ) ۱ - نام یکی از امشاسپندان : اردیبهشت . ۲ - ماه دوم از سال خورشیدی و آن میان. فروردین و خرداد است . ۳ - روز سوم از هر ماه ایرانی .

فرهنگ اسم ها

اسم: اردیبهشت (دختر) (فارسی) (طبیعت) (تلفظ: 'ordibeheSt) (فارسی: ارديبهشت) (انگلیسی: ordibehesht)
معنی: نام دومین ماه از سال خورشیدی، نام سومین روز از هر ماه شمسی در ایران قدیم، نام فرشته ای که نماینده پاکی و نگهبان آتش است، ماه دوم تقویم هجری شمسی، دومین ماه از فصل بهار، نام ماه دوم از سال شمسی، نام فرشته ای که نماینده پاکی است و نگهبانی آتش با اوست، نام روز سوم از هر ماه شمسی در ایران قدیم

دانشنامه عمومی

اُردیبِهِشت ( در فارسی افغانستان: ثَور ) دومین ماه سال در گاه شماری هجری خورشیدی و دومین ماه فصل بهار است. این ماه ۳۱ روز دارد و از روز سی ودوم سال آغاز شده و در روز شصت ودوم سال پایان می یابد.
برج فلکی اردیبهشت ماه برج ثور ( گاو ) است که دومین برج فلکی از دائرةالبروج است. نماد برج اردیبهشت، گاو نر نامیده می شود. عنصر این برج خاک است.
در گاه شماری رسمی ایران نام این ماه از نام ماه دوم گاه شماری اوستایی نو برگرفته شده است. در گاه شماری زرتشتی سومین روز هر برج نیز "اردیبهشت روز" نام دارد و در اردیبهشت روز از اردیبهشت ماه، جشن اردیبهشتگان برگزار می شود. ایزد این ماه امشاسپنداَشَه وَهیشتَه است.
اردیبهشت، در اسطوره های ایرانی و زرتشتی، دومین امشاسپند و نگهبان زمین است و فروزه ای از قانون هورمزدی و برپاکنندهٔ نظم در زمین و هستی است. همچنین اردیبهشت به ماه عاشقان و وصال عاشقان معروف است.
«اردیبهشت» در اوستا اَشَه وَهیشتَه ( aša vahišta ) ، در پهلوی اَرْت وَهیشْت ( artawahišt ) و در زبان پارسی میانه «اَردوهیشت» نامیده می شود.
در زبان مردم لرستان ( لری و لکی ) اَربِهیشت، در زبان کردی گولان ( به کردی: گوڵان ) ، در زبان پشتو غویی ( به پشتو: غویی ) ، و در فارسی افغانستان ثَور نامیده می شود.
• ۵ اردیبهشت - حملهٔ نظامی آمریکا به ایران در طبس
• ۱ اردیبهشت - محمد مختاری، شاعر، نویسنده، مترجم و منتقد سیاسی
• ۱ اردیبهشت - علیرضا فغانی، داور فوتبال
• ۱ اردیبهشت - لیلا ابراهیمی، ورزشکار و دونده زن ایرانی
• ۲ اردیبهشت - فضل الله اکبری، پدر حسابداری ایران
• ۲ اردیبهشت - امیر ناصر کاتوزیان، حقوقدان، قاضی، وکیل، استاد دانشگاه، پدر علم حقوق
• ۲ اردیبهشت - یاور همدانی، با نام اصلی احمد نیک طلب، نویسنده و پژوهشگر ایرانی
• ۲ اردیبهشت - آندرانیک مددیان، ( مشهور به اندی ) ، خواننده و آهنگساز ایرانی
• ۲ اردیبهشت - قیصر امین پور، نویسنده، مدرس دانشگاه و شاعر معاصر ایرانی
• ۲ اردیبهشت - امیر حیات مقدم، رئیس پژوهشکده امنیت ملی
• ۲ اردیبهشت - محمدرضا وطن دوست، نویسنده، کارگردان، تهیه کننده، مدرس و پژوهشگر سینما
• ۲ اردیبهشت - زانیار خسروی، خواننده و آهنگساز
• ۳ اردیبهشت - احمد مجد، نویسنده و زیست شناس ایرانی
• ۳ اردیبهشت - آرش لباف، خوانندهٔ ایرانی
• ۳ اردیبهشت - جواد کاظمیان، بازیکن فوتبال
• ۳ اردیبهشت - ملیکا زارعی، مجری برنامه کودک و نوجوان
• ۳ اردیبهشت - عقیل اعتمادی، بازیکن فوتبال
• ۶ اردیبهشت - امیر عابدزاده، فوتبالیست و پسر احمدرضا عابدزاده
• ۷ اردیبهشت - شهاب مظفری، خواننده، ترانه سرا و آهنگساز
• ۸ اردیبهشت - سیمین دانشور، نویسنده و مترجم
• ۸ اردیبهشت - چنگیز مهدی پور، نوازنده عاشیق ایرانی
• ۹ اردیبهشت - محمّد معین، پدیدآورندهٔ فرهنگ فارسی معین
• ۱۰ اردیبهشت - رهی معیری، غزل سرا و ترانه سرای
• ۱۰ اردیبهشت - یدالله ثمره، زبانشناس
• ۱۵ اردیبهشت - غلامحسین بنان، خوانندهٔ موسیقی کلاسیک
• ۲۴ اریبهشت - پرویز مشکاتیان، آهنگساز، موسیقی دان و نوازنده سنتور

دانشنامه آزاد فارسی

(در اوستایی: اَشَه وَهیشْتَ؛ در پهلوی: ارتَ وهیشت) به معنای بهترین اَشَه، (به معنی راستی و درستی و نظم و سامان) دومین امشاسپند در آیین زردشتی . فرشته ای که در جهان خاکی نگهبان درستی ، پرهیزگاری ، پارسایی ، تقوی ، پاکی ، نظم و سرانجام اخلاص به معنای عام کلمه است . شعارِ پندار نیک ، گفتار نیک ، و کردار نیک از همین مفهوم اشه برداشت شده است و در حقیقت تمام جان مایۀ آیین زردشت است . در گات ها کمتر بندی است که بدون این واژه شکل گرفته باشد. کثرت معنا و تعدد برداشت و تلقی از مفهوم اشه حیرت انگیز است. کهن ترین سند مکتوب دربارۀ اشه ، سنگ نبشتۀ خشایارشا (۴۸۶ـ۴۶۵پ م) در تخت جمشید است . روزِ سومِ هر ماهِ شمسی اردیبهشت خوانده می شود. نیز ← تقویم_اوستایی

دانشنامه اسلامی

[ویکی شیعه] اردیبهشت (ماه). اردیبهشت دومین ماه سال خورشیدی (شمسی) است که در تقویم کنونی ایران ۳۱ روز دارد.

ویکی واژه

اردیبهشت ماه دومین ماه سال شمسی، و اصطلاحی بسیار باستانی که به زبانی غیر هند و اروپایی تعلق دارد. اردیبهشت ممکن است تصحیف شده اصطلاح کهن‌تری به صورت اردوبی‌هیش‌دی باشد.