لغت نامه دهخدا
بدة. [ ب ِ / ب َدْ دَ ] ( ع اِ ) قوت و توان ، یقال ماله بدة؛ یعنی نیست او را طاقت آن. ( از منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). قوت. توان. طاقت. ( یادداشت مؤلف ).
بده. [ ب َ دَ ] ( اِ ) خشکه پلاو. ( برهان قاطع ) ( غیاث اللغات ). خشکه پلاو را گویند و آن را پته نیز خوانند یعنی خالی. ( انجمن آرا ) ( آنندراج ) :
پرستنده باشم به آتشکده
نسازم خورش جز ز شیر و بده.فردوسی ( از انجمن آرا ). || نام درختی است بغایت سخت که هرگز بار ندهد. ( برهان قاطع ) ( از ناظم الاطباء ). درختی است سخت و هیچ بار نیارد. ( صحاح الفرس ). نام درختی است که بر ندهد و عرب آن را غرب گویند و گفته اند :
این پنج درخت است که می نارد بار
بید و بده و سرو و سپیدار و چنار.؟ ( انجمن آرا ) ( آنندراج ).سهم تو اوفکنده به پیکان بیدبرگ
بر پیکر معاند تو لرزه چون بده.نزاری قهستانی ( از انجمن آرا ).|| هر درخت بی میوه را گویند عموماً. ( برهان قاطع ). هر درخت بی میوه. ( ناظم الاطباء ). || درخت بید راگویند خصوصاً. ( برهان قاطع ). درخت بید. ( ناظم الاطباء ). پده. و رجوع به پَدَه شود.
بده. [ ب ُ دَ / دِ ] ( اِ ) رگوی سوخته که با چخماق آتش بر آن زنند. ( از برهان قاطع ). رگوی سوخته وچوب پوسیده که بر زیر سنگ چخماق نهند و چخماق زنند تا آتش درگیرد و آن را خف و پود و زک گویند و در عراق عجم پد و پود را با هم ترکیب کرده خف را پدپود گویند. ( انجمن آرا ) ( آنندراج ). رگوی سوخته که عوض قاو بکار دارند. ( صحاح الفرس ). پده. و رجوع به پده شود.
بده. [ ب ِ دِه ْ ] ( اِ ) چیزی که بر ذمه شخصی بود و شخص ملزم بر دادن آن باشد. ( ناظم الاطباء ). دین. بدهی. وام که ستده باشند. مقابل بستان و طلب. ( از یادداشتهای مؤلف ).
بده. [ ب َدْه ْ ] ( ع مص ) ناگاه آمدن. ( تاج المصادر بیهقی ) ( المصادر زوزنی ). ناگاه و نااندیشیده آمدن. ( آنندراج ). بداهة. و رجوع به بداهة شود.
بده. [ ب َ / ب ُدْه ْ ] ( ع اِ ) آغاز هر چیز. || ناگاه. || ناگاه آینده. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ) ( آنندراج ).
