امتثال. [ اِ ت ِ ] ( ع مص ) بجای آوردن فرمان. ( مصادر زوزنی ). فرمانبرداری. ( غیاث اللغات ). فرمانبرداری کردن. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ) ( از آنندراج ). فرمان بردن : بندگان را از امتثال چاره نیست. ( تاریخ بیهقی ). بندگان را از امتثال فرمان چاره نباشد. ( کلیله و دمنه ). هرچه آید بدان مثال از تو نبود امتثال را تأخیر.سوزنی.همه حکم او را امتثال نمودند. ( ترجمه تاریخ یمینی ). سلطان این مثال به امتثال تلقی کرد. ( ترجمه تاریخ یمینی ). گفت روبه جستن رزق حلال فرض باشد از برای امتثال.مولوی.کمینه بنده از امتثال و انقیاد چاره ندید. ( جامع التواریخ رشیدی ). غلامان احوص بدان امتثال نمودند. ( تاریخ قم ). || پیروی کردن طریقه کسی را و تجاوز نکردن از آن. ( از منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ) ( از اقرب الموارد ) ( از قطر المحیط ). || مثل آوردن و داستان زدن و داستان گفتن. ( از منتهی الارب ) ( از آنندراج ) ( از ناظم الاطباء ). مثل زدن شعری یا سخنی را. ( از اقرب الموارد ). || تصور نمودن و با خود صورت بستن چیزی را. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( از قطر المحیط ). || قصاص گرفتن از قاتل. ( از منتهی الارب ) ( از اقرب الموارد ).
[ویکی فقه] ــ امتثال به انجام عمل مطابق با دستور مولا گفته می شود. از آن در علم اصول، بحث تجری و در فقه باب اجتهاد و تقلید سخن رفته است. ــ امتثال، انجام عمل طبق تکلیف شرعی است. امتثال، در لغت به معنای فرمان برداری و اطاعت امر مولا و در اصطلاح اصولی ها، به معنای موافقت با تکلیف و حرکت (اقدام عملی) به سوی انجام آن و مطابقت عمل انجام شده با واقع است، چه تکلیف، بعثی (تکلیف به انجام فعل) باشد و چه زجری (تکلیف به ترک فعل) و چه بعث و زجر اکید (واجب و حرام) باشد و چه غیر اکید (مستحب و مکروه).خلاصه این که: امتثال، موافقت کردن با تکلیف، در عمل و انجام متعلق آن در خارج بر وفق دستور مولا است؛ به خلاف انقیاد، که موافقت اعتقادی است. نکته هر چند به نظر می رسد امتثال و اطاعت به یک معنا است، اما می توان بین آن دو فرق گذاشت؛ به این بیان که «امتثال» یعنی تحقق فرمان مولا در خارج و جَری (اقدام) عملی بر طبق آن، چه نیت مکلف به انجام آن باشد و چه نباشد. اما «اطاعت» به معنای موافقت با امر مولا در نیت (اعتقاد) و در عمل می باشد. ضمن این که «انقیاد» به معنای اطاعت اعتقادی، بدون موافقت عملی، و «تجری» به معنای معصیت اعتقادی و امتثال عملی در خارج است. بنابراین، امتثال در برگیرنده اطاعت و تجری می باشد. مراتب امتثال امتثال دارای مراتب ذیل است:۱. امتثال علمی۲. امتثال ظنی۳. امتثال احتمالی ← امتثال علمی ... [ویکی فقه] امتثال (اصول). امتثال، انجام عمل طبق تکلیف شرعی است. امتثال، در لغت به معنای فرمان برداری و اطاعت امر مولا و در اصطلاح اصولی ها، به معنای موافقت با تکلیف و حرکت (اقدام عملی) به سوی انجام آن و مطابقت عمل انجام شده با واقع است، چه تکلیف، بعثی (تکلیف به انجام فعل) باشد و چه زجری (تکلیف به ترک فعل) و چه بعث و زجر اکید (واجب و حرام) باشد و چه غیر اکید (مستحب و مکروه).خلاصه این که: امتثال، موافقت کردن با تکلیف، در عمل و انجام متعلق آن در خارج بر وفق دستور مولا است؛ به خلاف انقیاد، که موافقت اعتقادی است. نکته هر چند به نظر می رسد امتثال و اطاعت به یک معنا است، اما می توان بین آن دو فرق گذاشت؛ به این بیان که «امتثال» یعنی تحقق فرمان مولا در خارج و جَری (اقدام) عملی بر طبق آن، چه نیت مکلف به انجام آن باشد و چه نباشد. اما «اطاعت» به معنای موافقت با امر مولا در نیت (اعتقاد) و در عمل می باشد. ضمن این که «انقیاد» به معنای اطاعت اعتقادی، بدون موافقت عملی، و «تجری» به معنای معصیت اعتقادی و امتثال عملی در خارج است. بنابراین، امتثال در برگیرنده اطاعت و تجری می باشد.
