معنی دب اصغر | لغت یاب

لغت نامه دهخدا

دب اصغر. [ دُب ْ ب ِ اَ غ َ ] ( ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) خرس کهین. خرس کوچک. || ( اِخ ) خرس کوچک. هفت اورنگ کهین. سریر فلک. بنات النعش اصغر. ضواجع. ( مهذب الاسماء ). خرس خرد. ( التفهیم ). بنات النعش صغری. هفت برادران خرد. اولین از نوزده صورت شمالی قدما و آنرا بنات نعش صغری نیز گویند و آن هفت ستاره است چهار آنرا نعش گویند و سه را بنات. ( مفاتیح ). یکی از صور فلکی شمالی که از همه صور به قطب شمال نزدیکترست و آن بصورت خرسی خرد توهم شده است و بنات نعش صغری و فرقدان و جدی درین مجموعه باشد و آنرا کلب نیز گویند و بفارسی هفتورنگ کهین گویند. ( یادداشت مؤلف ). صورت خرسی است ایستاده بنزدیک قطب شمالی عالم و کواکب او هفت است و عرب آنرا بنات نعش صغری خوانند. نام صورتی است از صور فلکیه از ناحیه شمالی و به خرس کوچک ماننده کرده اند و آن هفت ستاره است از ستارگان نزدیک به قطب شمالی سه از آن ستارگان بر دنب وی قرار دارد و چهار دیگر بشکل مربع مستطیل بر اندام وی جای داده شده است. از صور چهل وهشتگانه بیست ویک صورت در جانب شمالند و کواکب اوسیصدوشصت و از آن جمله سیصدوسی ویک در نفس صورتند و بیست ونه در حوالی آن و نزدیکتر کواکب به قطب شمال کواکب دب اصغرند و کواکب او دوازده اند هفت از آن جمله در نفس صورت و پنج خارج و آن هفت را که در نفس صورت اند عرب بنات النعش صغری خوانند، چهار از آن که بشکل مربعاند نعش و سه که بر دنب اند بنات و از چهار باز آن دو را که روشن ترند فرقدان خوانند و یکی را که بر طرف جدی گویند و قبله را بدان شناسند. ( نفائس الفنون ).و جمله ستارگان خرس کوچک را بنات النعش خرد خوانند زیرا که نهادشان مانند نهاد آن هفت روشن است که ایشانرابه پارسی هفت اورنگ و به تازی بنات النعش بزرگ خوانند اما نعش آن چهاراند که بر مانندگی تخت چهارسواند وبنات آن سه اند که بر درازاء نه راست نهاده است. ( التفهیم ص 100 ). نام صورتی از صور فلکیه از ناحیه شمال و آن بصورت خرسی ایستاده توهم شده است و کواکب او هفت است ، عرب او را بنات النعش صغری خوانند و چهار کوکب که نعش اند بر شکل مربعی اند منحرف بر بدل او و بنات او سه کوکب است که بر دنب اوست بر خطی منحرف و از صورت بیرون یک کوکب است و آن کوکب را که بر طرف دنب است جدی خوانند و از دلائل قبله یکی اوست که او نزدیکترین کوکبی است به قطب شمال از کواکبی که رصد کرده اند و آن دو کوکب روشن که از نعش است فرقدان خوانند. وکوکب جدی را مداریست بر گرد قطب بروج بحرکت خاص او یعنی حرکت فلک کواکب ثابته و این از مدارات عرضی است و هرگز مختلف نشود و بعد از این کوکب از قطب بروج همچند بعد قطب عالم است از قطب بروج پس لازم آید که قطب عالم بر این مدار بود و این کوکب در روزگارهای دراز بقطب عالم رسد و بر وی منطبق شود و قطب بروج را نیز مداری است بر گرد قطب عالم باشد بحرکت فلک اعظم و این هر دو مدار همچند یکدیگرند و یکدیگر را تقاطع کنند هر آینه بر دو نقطه و جدی را بر گرد قطب عالم نیزمداریست و آن مختلف شود در بزرگی و خردی و غایت بزرگی او آن وقت بود که نصف قطر بود همچند قطر مدار جُدی باشد برگرد قطب بروج و غایت خردی او را حدی نیست که در خردی بحدی رسد که از آن خردتر نتواند بود پس معدوم گردد و کواکب جدی بر قطب عالم منطبق شود و در روزگار ما نصف قطر او بمقدار یک گز و نیم است به رأی العین و از این دوایر کیفیت آنچه گفتیم تصور توان کردن. ( از جهان دانش ). و نیز رجوع به التفهیم بیرونی ص 99 و 100 و صور الکواکب عبدالرحمان صوفی ص 27 شود.

فرهنگ معین

(دُ بِ اَ غَ ) [ ع . ] (اِمر. ) خرس کوچک ، یکی از صورت های فلکی دور قطبی . ستارة قطبی در انتهای دُم آن است که به آن بنات النعش صغری ، هفت اورنگ کهین ، هفت برادران هم گویند.

فرهنگ فارسی

یکی از صور فلکی شمالی مجاور قطب شمال بنات النعش صغری هفت اورنگ کهین هفت برادران ( کوچک ) هفت خواهران ( کوچک ) دب اصغر در جهت عکس دب اکبر قراردارد و ستاره روشنی که در دم آن واقع است (( ستاره قطبی ) ) یا (( جدی ) ) نامیده میشود.

فرهنگستان زبان و ادب

{Ursa Minor, Umi, Little Bear} [نجوم] شمالی ترین صورت فلکی آسمان که ستارۀ قطبی در آن قرار دارد

دانشنامه آزاد فارسی

دُبَّ اصغر (Ursa Minor)
(در لغت به معنی «خرس کوچک») صورت فلکی کوچک نیمکرۀ شمالی. هفت ستارۀ درخشان تر آن در تداول عام به هفت اورنگ کهین (بنات النعش صُغری) معروف اند. این صورت فلکی به شکل خرسی دیده می شود که ستارۀ درخشان قطب شمال یا جُدی در انتهای دُم آن قرار دارد. دو ستارۀ درخشان دیگر این گروه، بتا و گاما دب اصغر، «قراول» یا «دو قراول» نامیده می شوند. یکی از این دو قراول، ستارۀ زیرغول نارنجی رنگ فرقدان (کوکب) است که ۹۵ سال نوری از زمین فاصله دارد.