معنی سیاهچاله

فرهنگستان زبان و ادب

{black hole} [فیزیک] ناحیه ای فضاـ زمانی که هیچ انرژی و ماده ای را از آن گریزی نیست

دانشنامه عمومی

سیاه چاله ( به انگلیسی: Blackhole ) ناحیه ای در فضا - زمان با گرانشی بسیار نیرومند است که هیچ چیز حتی ذرات و تابش های الکترومغناطیسی مانند نور نمی توانند از میدان گرانش قدرتمند آن بگریزند. نظریه نسبیت عام آلبرت اینشتین بیان می کند که یک جرم به اندازهٔ کافی فشرده شده، می تواند سبب تغییر شکل و خمیدگی فضا - زمان و تشکیل سیاهچاله شود. مرز این ناحیه از فضا زمان که هیچ چیزی پس از عبور از آن نمی تواند به بیرون برگردد را افق رویداد می نامند. صفت «سیاه» در نام سیاه چاله برگرفته از این واقعیت است که همهٔ نوری را که از افق رویداد آن می گذرد به دام می اندازد؛ از این دیدگاه سیاه چاله رفتاری شبیه به جسم سیاه در ترمودینامیک دارد. از سوی دیگر نیز، نظریه میدانهای کوانتومی در فضازمان خمیده پیش بینی می کند که افق های رویداد نیز تابشی به نام تابش هاوکینگ گسیل می کنند که طیف آن همانند طیف جسم سیاهی است که دمای آن با جرمش نسبت وارونه دارد. میزان دما در مورد سیاهچاله های ستاره ای در حد چند میلیاردم کلوین است و از این رو ردیابی آن دشوار است.
اجسامی که به دلیل میدان گرانشی بسیار قوی اجازهٔ گریز به نور نمی دهند برای اولین بار در سده ۱۸ ( میلادی ) توسط جان میچل و پیر سیمون لاپلاس مورد توجه قرار گرفتند. نخستین راه حل نوین نسبیت عام که در واقع ویژگی های یک سیاهچاله را توصیف می نمود در سال ۱۹۱۶ میلادی توسط کارل شوارتزشیلد کشف شد. هر چند تعبیر آن به صورت ناحیه ای گریزناپذیر از فضا، تا چهار دهه بعد به خوبی درک نشد، برای دوره ای طولانی این چالش مورد کنجکاوی ریاضیدانان بود تا اینکه در میانه دهه ۱۹۶۰، پژوهش های نظری نشان داد که سیاهچاله ها به راستی یکی از پیش بینی های ژنریک نسبیت عام هستند. یافتن ستارگان نوترونی باعث شد تا وجود اجرام فشرده شده بر اثر رمبش گرانشی به عنوان یک واقعیت امکانپذیر فیزیکی مورد علاقه دانشمندان قرار گیرد. اینگونه برداشت می شود که سیاهچاله های ستاره ای در جریان فروپاشی ستاره های بزرگ در یک انفجار ابرنواختری در پایان چرخه زندگیشان به وجود می آیند. جرم یک سیاهچاله پس از شکل گیری می تواند با دریافت جرم از پیرامونش افزایش یابد. با جذب ستارگان پیرامون و بهم پیوستن سیاهچاله های گوناگون، سیاهچاله های کلان جرم با جرمی میلیون ها برابر خورشید تشکیل می شوند.
سیاه چاله (فیلم ۱۹۷۹). سیاه چاله ( به انگلیسی: The Black Hole ) فیلمی محصول سال ۱۹۷۹ و به کارگردانی گری نلسون است. در این فیلم بازیگرانی همچون ماکسیمیلیان شل، آنتونی پرکینز، رابرت فورستر، جوزف باتمز، ایوت میمی یو، ارنست بورگناین، رادی مک داول، اسلیم پیکنز، تام مک لوکلین ایفای نقش کرده اند.
سیاه چاله (فیلم ۲۰۰۶). «سیاه چاله» ( انگلیسی: The Black Hole ) فیلمی در ژانر علمی–تخیلی است که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد. از بازیگران آن می توان به جود نلسن و کریستی سوانسون اشاره کرد.

دانشنامه آزاد فارسی

سیاه چاله (black hole)
جسمی فضایی با گرانشی تا آن حد عظیم که هیچ چیز، حتی نور، نمی تواند از آن بگریزد. تصور می شود که سیاه چالهها از فشردگی ستاره های پرجرم در پایان عمرشان تشکیل می شوند و مادّۀ بیشتری، ازجمله ستاره های فضای اطراف را در خود فرو می برند. مادّه ای که به سیاه چاله سقوط می کند در چگالی بی حد مرکز سیاه چاله فشرده می شود. سیاه چاله ها را از راه گازی که ضمن سرازیر شدن به طرف شان داغ می شود و پرتو ایکس گسیل می کند آشکارسازی می کنند. گمان می رود که سیاه چاله هایی که جرم میلیون ها ستاره را در خود جا داده اند در مرکز اختروشها قرار دارند. ماهواره ها پرتوهای ایکس تعدادی از اجسام را آشکارسازی کرده اند که ممکن است سیاه چاله باشند، اما فقط شمار اندکی از سیاه چاله های احتمالی کهکشان ما شناسایی شده اند. دجاجه ۱ـ x، نخستین سیاه چاله ای که اخترشناسان «آزمایشگاه تحقیقات دریایی امریکا» در ۱۹۶۴ کشف کردند، یکی از منابع پرتو ایکس در صورت فلکی دجاجه است. یکی از مناسب ترین نامزدهای احتمالی سیاه چاله در کهکشان ما، A۰۶۲۰-۰۰ در صورت فلکی تک شاخ، است که در دهۀ ۱۹۹۰، اخترشناسان امریکایی جفری مکلینتاک از مرکز اختر فیزیک هاروارد، و اسمیتسونیان و رانلد رِمیلارد از مؤسسۀ فنّاوری ماساچوست آن را کشف کردند. سیاه چالۀ احتمالی دیگر V۴۰۴ دجاجه در نزدیکی دجاجه ۱ـ x واقع است و در ۱۹۹۲ کشف شد. در ۱۹۹۲، مکلینتاک، رمیلارد، و اخترشناس امریکایی چارلز بیلین از دانشگاه ییل در نیوهیون، نواختر صورت فلکی مگس را سیاه چاله ای تشخیص دادند که حدود ۱۸هزار سال نوری از زمین فاصله دارد. در ۱۹۹۷، تلسکوپ فضایی هابل شواهدی از وجود سیاه چاله ای به جرم ۳۰۰میلیون برابر جرم خورشید کشف کرد. این سیاه چاله در دل کهکشان M۸۴ و در فاصلۀ حدود ۵۰میلیون سال نوری از زمین واقع شده است. در شرایط آشوبی مهبانگ ممکن است سیاه چاله هایی میکروسکوپی تشکیل شده باشند. فیزیک دان انگلیسی، استیون هاوکینگ، نشان داده است که چنین سیاه چاله های خُردی ممکن است «تبخیر» شده و به صورت انفجار برق آسای انرژی درآمده باشند.