تشتر

لغت نامه دهخدا

تشتر. [ ت َ ت َ ] ( اِخ ) نام میکائیل علیه السلام. ( برهان ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ) ( فرهنگ اوبهی ). در فرهنگ اسدی بشتر آمده و غلط است و صحیح تشتر است. ( یادداشت مرحوم دهخدا ). در فرهنگها می نویسند نام میکائیل است... ولی در ترجمه آن به میکائیل تسامح است و تشتر ستاره شعری است و نزد ایرانیان تشترت ایزد باران است. ( یادداشت ایضاً ). در پهلوی تیشتر ، اوستا تیشتریه ؛ از توصیف اوستا شکی نمی ماند که مراد از تشتریه ، ستاره شعرای یمانی است که در زبانهای اروپایی سیریوس و کانی کولا گویند. «بارتولمه صص 651 - 652». فلوطرخس مورخ نویسد: [ بر طبق عقیده ایرانیان ] هرمزد سیریوس را نگهبان و پاسبان ستارگان قرار داد. در «تشتریشت » بند 44 آمده : «ما ستاره تشتر درخشان و باشکوه را تعظیم می کنیم که اهورمزدا، او را سرور و نگهبان همه ستارگان برگزیده ، چنانکه زردتشت را برای مردمان. « تیشترینی در اوستا نام جمعی از ستارگان است که در نزدیک تشتر هستند و او را یاری میکنند. هوگ ، تشتر را با تیر ( عطارد ) یکی دانسته ولی معلوم نیست که تشتر و تیر هر دو دارای یک ریشه لغوی باشند اگرچه تیشتریه اوستایی در پارسی «تیر» گفته میشود. یشت هشتم ( تشتریشت ) را معمولاً «تیریشت » گویند و چهارمین ماه سال و سیزدهمین روز هر ماه که بنام فرشته تیشتر است ، تیرماه و تیرروز گویند. شایان توجه است که در بندهش ،فصل پنج آمده که سبعه سیاره ، با سبعه ثابته در جنگ و ستیز است ، «تیر ( عطارد ) بر ضد تشتر...». تشتر در فرهنگها بمعنی فرشته باران ضبط شده و بسا او را با میکائیل تطبیق کرده اند. لابد بمناسبت آنکه تشتر فرشته باران و بالنتیجه ایزد ارزاق است و میکائیل هم فرشته روزی است. ( حاشیه برهان چ معین ) :
تشتر راد خوانمت پرگست
ار چو تو کی بود به گاه عطا.دقیقی.گرچه تشتر را عطا باران بود
مر ترا درّو گهر باشد عطا.( از فرهنگ اسدی ).و رجوع به یشتها ج 1 صص 324 - 325 و مزدیسنا و تأثیر آن در ادب پارسی ص 311، 312، 313و 329 شود.
تشتر. [ت َ ت َ ] ( اِخ ) تستر. ( سمعانی ). نام شهر. ( غیاث اللغات ) ( آنندراج ). رجوع به تستر در همین لغت نامه شود.

فرهنگ معین

(تِ یا تُ تَ ) (اِ. ) = تیشتر: ۱ - نام ایزد موکل بر باران که با دیو خشکسالی می جنگد. ۲ - شِعúرای یمانی ، ستاره ای پر نور در صورت فلکی سگ بزرگ .

فرهنگ عمید

۱. در آیین زردشتی، ایزد نگهبان باران و موکل به روز سیزدهم هر ماه شمسی (= تیر ) و ماه چهارم هر سال شمسی (= تیر ) که با دیو خشک سالی و قحطی در نبرد است.
۲. (نجوم ) = شِعرا * شِعرای یمانی

فرهنگ فارسی

نام یکی ازایزدان، فرشته باران، فرشته موکل باران
( اسم ) ۱- نام ایزدی است . ۲- سیزدهمین روز هر ماه شمسی ( بنام ایزد مذکور. )
نام میکائیل علیه السلام

دانشنامه آزاد فارسی

تِشْتَر
ایزد موکل آب، زمین و گیاهان در آیین زردُشتی. ایزد تشتر برای این که بتواند بر سرزمین خشک و تشنه، باران فروبارد، باید بر اَپوُش دیو خشکی چیره گردد. در تیر یَشت، برای پیروزی بر اپوش از تِشتر ستایش می شود. نبرد تِشتَر با اپوش در سه مرحله و هر مرحله در ده شب و در صورت های فلکی متفاوت، انجام می گیرد. در هر سه مرحله تِشتَر برای پیروزی بر اپوش تقاضای هوُم و قربانی می کند و وعدۀ غله و رفاه، گاو و اسب و بیشتر از همه وعدۀ کمال روان می دهد. تشتر سرانجام، به هنگام ظهر، رعدآسا بر دیو اپوش که پیکر اسبی سیاه و کَل را دارد پیروز می شود و باران بر زمین فرو می بارد. پیروزی بر اپوش پیروزی بر رعد و جنجال است که سالی یک بار در تیره ماه و در پهنۀ آسمان تکرار می شود. شکست اپوش برابر است با بارش و باروری و فراوانی غله و رفاه. در اَشتادیَشت می آید که فرّ ایرانی در شکست دادن اپوش سهیم است. در بُندَهِش از پاشیده شدن تخم و نطفۀ همۀ گیاهان و جانوران به کمک باد بر روی زمین سخن رفته است که نشانه هایی از نوزایی زمین پس از پیروزی بر اپوش دارد. نیز ← تیر؛ تشتر_یشت

ویکی واژه

تیشتر:
نام ایزد موکل بر باران که با دیو خشکسالی می‌جنگد.
شِعúرای یمانی ؛ ستاره‌ای پر نور در صورت فلکی سگ بزرگ.