میرزا ملکم خان معروف به ناظم‌الدوله، یکی از شخصیت‌های برجسته و تأثیرگذار در تاریخ معاصر ایران و دوران قاجار است. او به عنوان یک روشنفکر، روزنامه‌نگار، دیپلمات و سیاست‌مدار شناخته می‌شود و نقش مهمی در ترویج ایده‌های نوین و نهادهای مدرن در ایران ایفا کرد.
زندگی و تحصیلات
ملکم خان در سال ۱۲۱۲ هجری خورشیدی در جلفا (از محله‌های اصفهان) به دنیا آمد. پدرش، میرزا یعقوب، از ارامنه جلفا بود و به عنوان مترجم سفارت روسیه در تهران فعالیت می‌کرد. ملکم خان برای تحصیل به فرانسه رفت و پس از بازگشت به ایران، به مأموریت‌های سیاسی مختلفی در اروپا اعزام شد.
فعالیت‌های سیاسی
ملکم خان به عنوان پیشرو اصلاحات و نوسازی در ایران شناخته می‌شود. او تلاش‌های زیادی برای آشنا کردن مردم با مفاهیم مدرن و حقوق شهروندی انجام داد و به‌ویژه در زمینه‌های قانونی و حکومتی فعالیت کرد. او اولین کسی بود که بذر قانون را در ایران کاشت و به همین دلیل به میرزا ملکم قانونی معروف شد.
از جمله فعالیت‌های مهم او می‌توان به انتشار روزنامه قانون و تأسیس فراموش‌خانه در ایران اشاره کرد. او همچنین در اجرای قرارداد رویتر با پاول یولیوس رویتر نقش داشت. با وجود انتقادات و محدودیت‌های حکومت قاجار، ملکم خان به فعالیت‌های خود ادامه داد و به عنوان یکی از چهره‌های کلیدی در پیدایش مشروطیت ایران شناخته می‌شود.
روزنامه‌نگاری
ملکم خان روزنامه قانون را در سال ۱۲۶۹ هجری شمسی (۱۸۹۰ میلادی) منتشر کرد. این روزنامه به انتقادات تند از نظام قاجار و خواستار تغییر در سیستم حکومتی پرداخت. با وجود محدودیت‌ها، روزنامه قانون به خوانندگان خود می‌رسید و تأثیر زیادی بر آگاهی عمومی داشت.
اصلاح خط فارسی
ملکم خان همچنین به اصلاح خط فارسی اعتقاد داشت و یک الفبای گسسته اختراع کرد تا حروف‌چینی را تسهیل کند. او چندین کتاب با رسم‌الخط ابداعی خود چاپ کرد، اما تلاش‌هایش برای تغییر خط به طور گسترده‌ای پیگیری نشد.
اندیشه‌ها و تأثیرات
ملکم خان معتقد بود که تنها راه پیشرفت ایران، پذیرش نظام حکومتی غربی است و به همین دلیل به ترویج ایده‌های مدرن پرداخت. او در نثر فارسی نیز تأثیرگذار بود و تلاش کرد تا نثر را ساده و قابل فهم کند.
ملکم خان در سال ۱۹۰۸ میلادی در رم درگذشت و تا پایان عمر خود به عنوان سفیر ایران در آنجا باقی ماند. او به عنوان یکی از پیشگامان روشنفکری و اصلاحات در ایران شناخته می‌شود و تأثیرات او بر تاریخ سیاسی و اجتماعی کشور همچنان مورد توجه است.
