خمیر مایه یا مخمر نان و خمیر، یکی از اجزای اساسی در تهیه نان و دیگر غذاهای خمیری به شمار می‌رود. استفاده از خمیر مایه در برخی از دستورهای نان به این دلیل است که این ماده موجب افزایش حجم، تردی و به اصطلاح پوکی نان می‌شود. به عنوان مثال، نان باگت را در نظر بگیرید؛ افزودن خمیر مایه نه تنها طعم نان را بهبود می‌بخشد، بلکه ارزش تغذیه‌ای آن را نیز افزایش می‌دهد. در واقع یک موجود میکروسکوپی فعال است! با رشد این موجود در مواد خمیر نان، گاز کربنیک و دیگر ترکیبات آلی تولید می‌شود که دارای ارزش تغذیه‌ای نیز هستند. در حال حاضر، بیش از ۵۰۰ نوع مختلف خمیر مایه وجود دارد. غذاهایی که در آن از مخمر استفاده شده حاوی پروتئین و ویتامین های گروه ب هستند. مصرف این قبیل غذاها برای سلامت اعضای گوارشی ما ضروری است. یکی از ویژگی های فوق العاده مخمر این است که به بدن ما کمک می کند تا به شکلی بهتر ویتامین ها و مواد معدنی موجود در غذا را جذب کنند. مخمرهای صنعتی و کارخانه‌ای که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند، به دنبال صنعتی شدن جوامع و افزایش نیاز به مواد غذایی، به وجود آمدند. از نظر تاریخی، نخستین مخمر نان صنعتی در اواخر قرن هجدهم در کشور هلند تولید شد. اما پیش از آن، حتی در دوران باستان، مردم از تأثیر فرآیند تخمیر بر روی خمیر آگاه بودند و از خمیرترش به عنوان منبعی برای تخمیر استفاده می‌کردند.
