کلمات و اصطلاحات تخصصی رشته مهندسی عمران

• استحکام (Strength): مقاومت یک ماده در برابر شکست یا تغییر شکل تحت فشار یا نیرو. این خاصیت در مصالح مختلف مانند بتن، فولاد و چوب متفاوت است.
• تنش (Stress): نیروی وارد شده بر واحد سطح. در مهندسی عمران، معمولاً در واحد پاسکال (Pa) یا نیوتن بر متر مربع (N/m²) اندازه‌گیری می‌شود.
• کرنش (Strain): تغییر شکل یک جسم تحت بارگذاری. این تغییر شکل به صورت نسبت تغییر طول به طول اولیه اندازه‌گیری می‌شود.
• بار زنده (Live Load): بارهایی که به طور موقت بر سازه وارد می‌شوند، مانند افراد، وسایل نقلیه، و تجهیزات.
• بار مرده (Dead Load): بارهایی که به طور دائمی بر سازه وارد می‌شوند، مانند وزن خود سازه، سقف‌ها، و دیوارها.
• ضریب ایمنی (Safety Factor): ضریبی که برای تأمین امنیت و جلوگیری از شکست سازه، معمولاً نسبت مقاومت نهایی به بار طراحی می‌باشد.
• بتن پیش تنیده (Pre-stressed Concrete): بتنی که تحت بارگذاری پیش از قرار گرفتن در سازه تحت کشش قرار می‌گیرد تا در زمان بارگذاری نهایی مقاومت بیشتری داشته باشد.
• خیز (Deflection): تغییر شکل عمودی یک سازه یا تیر تحت بارگذاری. خیز زیاد ممکن است نشان‌دهنده مشکلاتی در طراحی یا مصالح باشد.
• شکل‌پذیری (Ductility): خاصیت یک ماده که اجازه می‌دهد تا آن ماده پیش از شکست به میزان زیادی تغییر شکل دهد. فولاد معمولاً شکل‌پذیری بالایی دارد.
• مصالح (Materials): مواد مختلفی که در ساخت و ساز استفاده می‌شوند، مانند بتن، فولاد، آجر، سنگ، و چوب.
• حمل‌ونقل و مهندسی ترافیک (Transportation Engineering): شاخه‌ای از مهندسی عمران که به طراحی، ساخت، و نگهداری سیستم‌های حمل‌ونقل و جاده‌ها می‌پردازد.
• مقاومت برشی (Shear Strength): توانایی یک ماده در برابر نیروهای برشی. این مقاومت معمولاً در جوش‌ها، اتصالات و نقاط ضعف سازه‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• آب‌بندی (Waterproofing): فرآیند جلوگیری از نفوذ آب به داخل سازه، مخصوصاً در مناطقی مانند زیرزمین‌ها یا سازه‌های زیر آبی.
• پایداری (Stability): توانایی سازه در حفظ وضعیت تعادل خود تحت بارگذاری‌های مختلف. پایداری به عوامل مختلفی چون طراحی صحیح و مصالح مناسب بستگی دارد.
• زمین‌شناسی مهندسی (Geotechnical Engineering): شاخه‌ای از مهندسی عمران که به مطالعه خواص خاک‌ها و سنگ‌ها برای طراحی و ساخت سازه‌ها و پروژه‌های عمرانی می‌پردازد.
• مقاومت فشاری (Compressive Strength): ظرفیت یک ماده برای تحمل فشار و فشردگی بدون شکستن. این خاصیت معمولاً در بتن و سنگ‌ها مهم است.
• اتصالات جوشی (Welded Connections): روش‌هایی که برای اتصال قطعات فلزی با استفاده از جوش‌کاری به همدیگر به کار می‌روند.
• ساختار قاب (Frame Structure): یک ساختار سازه‌ای که معمولاً از تیرها و ستون‌ها ساخته می‌شود و بارها را از طریق این اعضا به زمین منتقل می‌کند.
• تئوری تیر (Beam Theory): مطالعه رفتار تیرها تحت بارگذاری‌های مختلف و تحلیل خیز، تنش، و نیروهای داخلی.
• خرابی موضعی (Local Failure): خرابی در یک نقطه خاص از سازه که ممکن است به دلیل بارگذاری‌های شدید، طراحی نادرست یا نقص در مصالح ایجاد شود.
• شوک حرارتی (Thermal Shock): تغییر ناگهانی و شدید دما که می‌تواند باعث ترک‌خوردگی یا شکستن مصالح شود. این پدیده معمولاً در سازه‌هایی که در معرض تغییرات دمایی شدید هستند، مانند لوله‌ها یا سازه‌های فلزی اتفاق می‌افتد.
• مقاومت کششی (Tensile Strength): قدرت یک ماده برای تحمل کشش بدون شکست. فولاد و برخی آلیاژهای فلزی معمولاً مقاومت کششی بالایی دارند.
• استفاده از فضای خالی (Void Ratio): نسبت حجم فضای خالی (هوا یا آب) به حجم ذرات جامد در خاک. این مقدار به عنوان یک شاخص مهم در مهندسی ژئوتکنیک برای تحلیل ویژگی‌های خاک استفاده می‌شود.
• نرم‌افزار مدل‌سازی (Modeling Software): نرم‌افزارهایی مانند AutoCAD، SAP2000، ETABS و SAFE که برای طراحی و تحلیل سازه‌ها و پروژه‌های عمرانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• مقاومت خمشی (Bending Strength): مقاومتی که یک ماده در برابر نیروهای خمشی یا تغییر شکل خمشی نشان می‌دهد. این مقاومت در طراحی تیرها و دال‌ها اهمیت زیادی دارد.
• نحوه انتقال نیرو (Load Transfer): روش‌های مختلفی که از طریق آن‌ها نیروها از یک نقطه به نقاط دیگر در سازه منتقل می‌شوند، مانند انتقال از ستون‌ها به فونداسیون.
• عملکرد لرزه‌ای (Seismic Performance): ارزیابی و طراحی سازه‌ها به گونه‌ای که در برابر زلزله یا ارتعاشات ناشی از آن مقاوم باشند. این موضوع به تحلیل دینامیکی سازه‌ها مربوط می‌شود.
• بیشینه بار (Ultimate Load): بزرگترین باری که یک سازه یا جزء سازه می‌تواند بدون شکستن یا خرابی تحمل کند.
• کشش سطحی (Surface Tension): پدیده‌ای که به دلیل نیروهای بین مولکولی در سطح مایع ایجاد می‌شود. این موضوع در تحلیل و طراحی برخی سیستم‌های آبیاری و هیدرولیکی کاربرد دارد.
• زلزله‌نگاری (Seismography): شاخه‌ای از مهندسی که به مطالعه و اندازه‌گیری حرکات زمین ناشی از زلزله‌ها و ارتعاشات دیگر پرداخته و تأثیرات آن‌ها بر سازه‌ها و محیط‌های مختلف را بررسی می‌کند.
• پارامترهای خاکی (Soil Parameters): خواص فیزیکی و مکانیکی خاک‌ها مانند چگالی، زاویه اصطکاک، مدول الاستیسیته، و ظرفیت باربری.
• گودبرداری (Excavation): فرآیند حفاری و خارج کردن خاک یا سنگ از یک محل برای آماده‌سازی زمین برای ساخت‌وساز. این عملیات ممکن است برای احداث فونداسیون یا تونل‌ها باشد.
• آزمایش‌های غیرمخرب (Non-Destructive Testing): روش‌هایی برای بررسی و ارزیابی مصالح و سازه‌ها بدون آسیب رساندن به آن‌ها، مانند آزمایش اولتراسونیک، رادیوگرافی، و امواج مغناطیسی.
• تست بارگذاری (Load Testing): فرایند اعمال بار بر روی سازه یا مصالح برای ارزیابی عملکرد آن‌ها تحت شرایط بارگذاری واقعی یا شبیه‌سازی‌شده.
• اتصالات پیچ و مهره‌ای (Bolt and Nut Connections): اتصالاتی که از پیچ و مهره برای اتصال قطعات مختلف سازه‌ای به یکدیگر استفاده می‌کنند. این نوع اتصال‌ها در ساخت سازه‌های فولادی رایج است.
• ترک‌خوردگی (Cracking): شکاف‌هایی که در مصالح به‌ویژه بتن، سنگ، یا فولاد در اثر بارگذاری، تغییرات دما یا فشار به وجود می‌آیند.
• مقاومت آتش (Fire Resistance): توانایی یک ماده یا سازه در مقابل حرارت و آتش، به طوری که ویژگی‌های فیزیکی آن تغییر نکند و سلامت سازه حفظ شود.
• پایه‌گذاری (Foundation): سیستمی که وزن سازه را به زمین منتقل می‌کند. انواع پایه‌ها شامل فونداسیون‌های سطحی (مانند شالوده‌ها) و فونداسیون‌های عمیق (مانند پی‌های شمعی) می‌باشند.
• دینامیک سازه‌ها (Structural Dynamics): شاخه‌ای از مهندسی که به بررسی رفتار سازه‌ها تحت تأثیر بارهای دینامیکی مانند زلزله، باد و ارتعاشات می‌پردازد.
• ساختار کامپوزیتی (Composite Structure): سازه‌ای که از ترکیب چند ماده با خواص مختلف تشکیل شده است تا ویژگی‌های مطلوب از هر ماده در یک سیستم یکپارچه فراهم شود.
• سرعت جریان (Flow Velocity): سرعت حرکت سیالات در یک لوله، کانال یا مجرا. این پارامتر در طراحی سیستم‌های آبرسانی، فاضلاب، و تونل‌های زیرزمینی مهم است.
• شمع‌گذاری (Piling): استفاده از ستون‌های بلند و فولادی یا بتنی برای ایجاد فونداسیونی عمیق در خاک‌های ضعیف یا در مناطقی که نیازی به پی سطحی نیست.
• مدول الاستیسیته (Elastic Modulus): خاصیتی که نشان‌دهنده مقاومت یک ماده در برابر تغییر شکل است. این مقدار در مواد مختلف متفاوت است و برای تحلیل رفتار سازه‌ها بسیار مهم است.
• حسابرسی انرژی (Energy Audit): فرآیند بررسی و تحلیل مصرف انرژی در ساختمان‌ها و سازه‌ها برای بهینه‌سازی استفاده از انرژی و کاهش هزینه‌ها.
• سطح زیر آب (Water Table): عمق سطح آب‌های زیرزمینی در خاک. این سطح به تأثیراتی که ممکن است بر ساخت‌وساز‌ها در نظر گرفته شود، بستگی دارد.