همتافت پیرایشی

پیرایش‌گر یا کمپلکس پیرایش، مجموعه‌ای بزرگ و پویا از مولکول‌های ریبونوکلئوپروتئین است که وظیفهٔ پیرایش رونوشت‌های اولیهٔ RNA پیام‌رسان را در یوکاریوت‌ها بر عهده دارد. این فرآیند حیاتی، اینترون‌ها را حذف و اگزون‌ها را به‌صورت دقیق به یکدیگر متصل می‌کند تا یک رونوشت بالغ و قابل‌استفاده برای تولید پروتئین ایجاد شود. هستهٔ اصلی این کمپلکس عظیم مولکولی را ساختارهایی به نام اسنورپ‌ها (snRNPs) تشکیل می‌دهند که هر کدام از آنها متشکل از RNAهای کوچک هسته‌ای (snRNA) و مجموعه‌ای از پروتئین‌ها هستند.

این کمپلکس با دقتی شگفت‌انگیز عمل می‌کند. اسنورپ‌های مختلف در یک فرآیند کاملاً هماهنگ، به نواحی خاصی در دو انتهای اینترون‌ها متصل شده و با تشکیل ساختاری به نام اسپلایسوزوم، یک سری واکنش‌های ترانس‌استریفیکاسیون را کاتالیز می‌کنند. در این واکنش‌ها، ابتدا اینترون شناسایی و برش داده شده، سپس اگزون‌های مجاور به یکدیگر پیوند می‌خورند و در نهایت، اینترون به شکل ساختاری حلقوی آزاد می‌شود تا تجزیه گردد. این دقت در شناسایی محل‌های برش برای جلوگیری از بروز جهش‌ها و تولید پروتئین‌های معیوب که می‌توانند به بروز بیماری‌های جدی منجر شوند، ضروری است.

اهمیت عملکرد صحیح کمپلکس پیرایش، فراتر از حذف سادهٔ اینترون‌ها است. این سیستم امکان پیرایش جایگزین را نیز فراهم می‌کند. در این پدیده، یک رونوشت اولیهٔ واحد، به روش‌های مختلفی پیرایش می‌شود و در نتیجه، چندین گونهٔ مختلف RNA پیام‌رسان و consequently، پروتئین‌های مختلفی از یک ژن منفرد تولید می‌شوند. این مکانیسم، نقش تعیین‌کننده‌ای در پیچیدگی ارگانیسم‌های پیشرفته، تنوع بافتی و پاسخ به محرک‌های محیطی دارد و اختلال در تنظیم آن با انواع زیادی از بیماری‌های ژنتیکی و سرطان‌ها مرتبط است.

فرهنگستان زبان و ادب

{splicing complex} [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] ← پیرایش تن