واژه‌ی نوشمند ترکیبی است از دو جزء نوش به‌معنی شیرینی و شهد، و پسوند مند که دلالت بر دارا بودن می‌کند. این ساختار واژگانی در زبان فارسی، به‌صورت مرکب و به‌شکل صفت به کار می‌رود. بنابراین، معنای تحت‌اللفظی این واژه، دارای نوش یا دارای شیرینی است و بر چیزی یا کسی دلالت دارد که واجد کیفیت گوارایی و شیرینی باشد. این صفت به‌صورت گسترده‌تری به هر چیزی که دارای طعم، بو یا حتی ویژگی‌ای شیرین، دل‌پذیر و گوارا باشد، اطلاق می‌شود. برای نمونه، می‌توان از یک نوشیدنی خنک در روز گرم، سخنی دلنشین از دلی آزرده، یا منظرۀ چشم‌نواز یک باغ سرسبز به‌عنوان اموری نوشمند یاد کرد. در متون ادبی و شاعرانه نیز از این واژه برای توصیف عاطفه‌های شیرین و لذت‌های روح‌افزا استفاده می‌شود. کاربرد این واژه، کهن‌واژه و تا حدی ادبی محسوب می‌شود و در گویش معیار و روزمره کمتر به کار می‌رود. با این حال، شناخت و به‌کارگیری دقیق آن در متون رسمی، ادبی و پژوهشی می‌تواند بر غنای بیان و دقت در انتقال مفاهیم مرتبط با شیرینی و گوارایی بیفزاید و جایگزینی فاخر برای واژه‌های عمومی‌تر مانند شیرین یا گوارا باشد.
