قُعقُب، با تلفظ «قُعْ قُع»، نام پرنده‌ای از راستهٔ شاهین‌سانان است که در منابع کهن زبان عربی به‌عنوان پرنده‌ای مارخوار معرفی شده است. این پرنده به‌دلیل ویژگی شکار مار و خزندگان گوناگون، در زمرهٔ پرندگان شکاری مفید و کارآمد طبقه‌بندی می‌شود و در متون قدیمی، از جمله کتاب اقرب الموارد، به این مشخصهٔ رفتاری اشاره شده است.
این پرنده معمولاً در مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی زیست می‌کند و با استفاده از چابکی و سرعت بالا، به شکار خزندگان و به‌ویژه مارها می‌پردازد. قُعقُب از نظر ریخت‌شناسی، منقاری کوتاه و محکم و چشمانی تیزبین دارد که او را برای شکار در عرصه‌های باز مناسب می‌سازد. برخی گونه‌های آن در جنوب غربی آسیا و شبه‌قاره هند مشاهده شده‌اند.
کاربرد واژهٔ قُعقُب بیشتر در متون تاریخی، ادبی و جانورشناسی قدیم دیده می‌شود و امروزه در زبان فارسی کمتر به کار می‌رود. با این حال، این واژه به‌عنوان بخشی از میراث زبانی و فرهنگی، نشان‌دهندهٔ آشنایی دیرینهٔ ادیبان و طبیعت‌گرایان با گونه‌های مختلف پرندگان شکاری است.
