ریشه‌یابی واژه‌ی فِدیَه در منابع لغوی و فقهی نشان می‌دهد که این کلمه از ریشه‌ی ثلاثی مجرد «ف د ی» مشتق شده است. بر اساس داده‌های مستند در فرهنگ‌های تخصصی، حرف «ف» به تنهایی در متون کهن با بسامدی چشمگیر به کار رفته، حال آنکه شکل کامل‌تر این ریشه، یعنی فدی، با تکراری کمتر مورد استفاده قرار گرفته است. این امر حاکی از آن است که این ریشه از دیرباز در بستر زبان عربی حضوری پررنگ داشته است.
مفهوم اصلی این ماده‌ی لغوی، به معنای رهانیدن، آزاد کردن و جایگزین کردن چیزی به عوض چیز دیگر است. بر این اساس، فِدیَه در اصطلاح شرعی به مالی اطلاق می‌شود که برای رهایی از تکلیفی خاص یا جبران عمل واجب ترک‌شده پرداخت می‌گردد. این کاربرد به وضوح معنای اولیه‌ی ریشه را در خود حفظ کرده و آن را در قالب یک نهاد حقوقی مذهبی تبلور بخشیده است.
کاربردهای فقهی این واژه، به‌ویژه در احکام روزه، حج و کفّارات، گواهی بر نفوذ عمیق این مفهوم در شریعت اسلام است. پرداخت فِدیَه به عنوان جایگزینی برای انجام عمل واجب یا جبران نقصی در آن، نشان از انعطاف و ملاطفتِ تشریع اسلامی دارد. بنابراین، می‌توان دریافت که این واژه از دلِ متون کهن لغوی برآمده و با غنای مفهومی خود، مسیری پایدار را در متون فقهی تا به امروز پیموده است.
