حَجْرِ اسماعیل فضایی نیم‌دایره‌شکل و دیواری کوتاه در بخش شمالی کعبه معظمه است که از سنگ‌های مرمر پوشیده شده است. این مکان، که در میان مردم به «حَجْرِ کعبه» نیز شهرت دارد، در باور اسلامی جایگاهی ویژه دارد و به باور بسیاری از مورخان و محدثان، مدفن حضرت اسماعیل(ع) و مادرش حضرت هاجر(ع) در این محدوده واقع شده است. موقعیت حجر اسماعیل در مجاورت دیوار کعبه، آن را به یکی از نمادهای معنوی و تاریخی مسجدالحرام تبدیل کرده است.
بر پایه روایات تاریخی، زمانی که حضرت ابراهیم(ع) به فرمان پروردگار، کعبه را بنا نهاد، حَجْرِ اسماعیل جزئی از ساختار اصلی خانه خدا بود؛ اما پس از بازسازی کعبه توسط قبیله قریش، این بخش از مساحت اصلی کعبه خارج شد و به صورت کنونی باقی ماند. در منابع دینی آمده است که نماز خواندن در این مکان فضیلتی والا دارد و همانند نماز گزاردن در درون کعبه محسوب می‌شود. زائران خانه خدا در مناسک عمره و حج، معمولاً در پشت این دیوار به دعا و عبادت می‌پردازند و در طواف خود، از ورود به این محدوده خودداری می‌کنند.
حجر اسماعیل نه تنها به عنوان یک اثر تاریخی، که به عنوان حلقه‌ای از پیوند آسمانی پیامبران با امت اسلامی شناخته می‌شود. این مکان، یادآور ایثار، ایمان و تسلیم در برابر فرمان الهی است و زیارت آن برای مسلمانان، تجدید عهد با میراث مشترک ادیان ابراهیمی به شمار می‌رود. بنابراین، حجرالکعبه در کنار سایر اماکن مقدس مسجدالحرام، همواره مورد احترام و تکریم میلیون‌ها مسلمان از سراسر جهان است.
