طلب اشهاد

جواب به اين احتمال كه پدران اصلا اشهاد نشده و تنها ذريه يا بعض ذريه اشهادشدهباشند

(رواياتى در تفسير آيه ذر، اخراج بنى آدم، اخذ ميثاق از آنان و اشهاد آنان )

شرح و بيان مثبتين عالم ذر در مورد آن عالم و اشهاد بنى آدم بر خودشان  

بعضى از مفسرين اين معنا را چنين توجيه كرده اند كه مراد از اشهاد به طور كنايه،مشاورت است و لازمه مشاورت آن است كه بر طبق خواست ايشان خلق كند و ايشان را آنطوركه دوست مى دارند يعنى كامل بيافريند. پس مراد از اينكه فرمود شيطانها شاهد و ناظرخلقت خود نبوده اند اين است كه خلقتشان آنطور كه دوست مى داشته اندكامل نبوده تا بتوانند داراى ولايت تدبير امور باشند.

و اين اشكال تنها در مساءله نوشتن اعمال نيست، بلكه در تمامى شؤ ون قيامت كه خداىتعالى از آن خبر داده وارد است مانند: حشر، جمع، اشهاد شهود، نشر كتب و ديوانها، صراط،ميزان و حساب.