ازدواج موقت یا متعه، نوعی ازدواج شرعی است که در آن مدت مشخصی برای زندگی مشترک تعیین می‌شود و با پایان آن، رابطه به‌صورت خودکار خاتمه می‌یابد. کتاب «ازدواج موقت در رفتار و گفتار صحابه و تابعین» استاد نجم‌الدین طبسی به‌طور پژوهشی نشان می‌دهد که این نوع ازدواج در زمان صحابه و تابعین پذیرفته و مشروع بوده است. نویسنده با گردآوری اقوال و رفتار شخصیت‌های برجسته اسلامی، تأکید می‌کند که این سنت، از دیدگاه فقهی و شرعی معتبر بوده و هیچ‌گاه به‌طور کامل از شریعت حذف نشده است.
در ساختار پژوهش، تمرکز بر شواهد و گزارش‌های منابع اهل سنت است؛ به‌ویژه بیان آرا و فتواهای صحابه و تابعین که مشروعیت متعه را تصدیق کرده‌اند. نویسنده با بررسی متون حدیثی، کتاب‌های رجالی و تفسیری، و تحلیل نظرات فقهای اهل سنت، نشان می‌دهد که مخالفت‌هایی که در برخی منابع اهل سنت مطرح شده‌اند، بیشتر جنبه حکومتی یا اجتهادی داشته و ارتباط مستقیمی با نصوص شرعی ندارد. این روش، بر اعتبار و اصالت متعه در سنت اسلامی تأکید می‌کند و به‌صورت مستند از آراء صحابه و تابعین دفاع می‌کند.
محتوای کتاب در سه فصل تنظیم شده که شامل فهرست شخصیت‌های صحابه، تحلیل دیدگاه تابعین و بررسی نکات فقهی و حدیثی متعه است. پژوهش نشان می‌دهد که آیات و احادیث مرتبط با ازدواج موقت همواره معتبر بوده و نصوص و اخبار تاریخی گواه بر مشروعیت آن هستند. همچنین، بررسی دقیق احادیث تحریم متعه و مشکلات سندی آنها، به اثبات این موضوع کمک می‌کند که ازدواج موقت نه‌تنها مشروع بلکه از نظر فقهی قابل قبول بوده است و اختلاف نظرها بیشتر ناشی از برداشت‌های اجتهادی یا محدودیت‌های حکومتی بوده‌اند.
