شبهات جبرگرایان

[ویکی فقه] در کتب کلامی در مسئله اختیار انسان شبهاتی نقل شده است که عده ای با استناد به آن ها به عقیده جبر گرویده اند. این شبهات به برخی از آموزه ها و اصول کلامی و اعتقادی استناد داده شده است. به طور کلی این شبهات، عبارت اند از: ۱. قضا و قدر و علم ازلی خدا و اختیار انسان؛ ۲. اراده خداوند و اختیار انسان؛ ۳. توحید در خالقیت و شبهه جبر؛ ۴. عمومیت قدرت الهی و اختیار انسان؛ ۵. هدایت ها و ضلالت های الهی و اختیار انسان.
اصول کلامی ای که طرف داران جبر به آن ها استناد کرده اند، عبارت اند از:۱. قضا و قدر الهی یا سرنوشت؛۲. علم و اراده ازلی خداوند؛۳. توحید در خالقیت؛۴. عمومیت قدرت خداوند؛۵. هدایت ها و ضلالت های الهی.اینک به تحلیل شبهات جبرگرایان، بر پایه اصول یادشده می پردازیم:
شبهه اول
شبهه اول: قضا و قدر و علم ازلی خدا و اختیار انسان (با توجه به این که شبهه جبر ـ بر پایة اصل قضا و قدر الهی، در حقیقت به علم پیشین خداوند به اشیا باز می گردد، هر دو را با هم ذکر نمودیم و توضیحات داده شده پاسخ هر دو به شمار می رود).تفسیر عامیانه و جبرآلود قضا و قدر الهی این است که دست سرنوشت به عنوان یک عامل نامرئی و مرموز، گریبان هر انسانی را گرفته و از بدو تولد تا لحظه مرگ او را به همان جهتی که می خواهد سوق می دهد، طرف داران این نظریه از عقل و نقل نیز برای اثبات سخن خود بهره گرفته، می گویند:چون همه حوادث قبل از پیدایش، مقدر و محتوم شده است، وقوع آن ها قطعی و تخلف ناپذیر خواهد بود. کارهای اختیاری انسان نیز از این حکم کلی مستثنا نبوده و تحقق آن ها قطعی و حتمی خواهد بود. فرض قطعیت و حتمیت، با اختیار منافات دارد؛ چنان که قرآن کریم نیز با صراحت اعلام می دارد که:«ما أَصابَ مِنْ مُصِیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی أَنْفُسِکُمْ إِلاَّ فِی کِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها إِنَّ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیرٌ»؛ «هیچ رخدادی در زمین و در زندگی شما رخ نمی دهد، مگر این که از قبل در کتابی ثبت شده است، این کار برای خداوند آسان است».
تفسیر درست قضا و قدر
در تفسیر قضا و قدر، نخست معنای هریک از واژگان قضا و قدر را بیان می کنیم:
← مراد از قضا
...

💡 بنابراین جبرگرایان اجتماعی می‌فهمند که توسعه فناوری فقط توسط جامعه ای که در آن اتفاق می‌افتد تعیین نمی‌شود، بلکه به ناچار توسط ساختارهای قدرت موجود در آن جامعه شکل می‌گیرد.