اصطلاح «سوگیری تاییدی» در روانشناسی و علوم شناختی به معنای تمایل ذهن انسان به جستجو، تفسیر و یادآوری اطلاعاتی است که باورها، عقاید یا فرضیات قبلی او را تأیید میکند. این واژه معادل انگلیسی آن «Confirmation Bias» است و یکی از خطاهای شناختی رایج در تصمیمگیری و تفکر انسانی محسوب میشود. افراد معمولاً اطلاعاتی را که با دیدگاهها و انتظاراتشان همخوانی دارد راحتتر میپذیرند و اطلاعات مخالف را نادیده، کماهمیت یا رد میکنند. سوگیری تاییدی میتواند در تحقیق علمی، زندگی روزمره، سیاست، رسانهها و شبکههای اجتماعی اثرگذار باشد و منجر به تصمیمگیری نادرست، قضاوت ناعادلانه و تثبیت باورهای غلط گردد. این سوگیری همچنین میتواند باعث شود فرد تنها دیدگاههای مشابه خود را جستجو و دنبال کند و از دیدگاههای دیگر غافل شود. در نهایت، «سوگیری تاییدی» مفهومی است که نحوه پردازش اطلاعات و تأثیر باورهای پیشین بر قضاوت و تصمیمگیری انسان را توضیح میدهد و یکی از نکات کلیدی در روانشناسی شناختی و علوم رفتاری است.
سوگیری تاییدی
فرهنگستان زبان و ادب
{confirmation bias} [روان شناسی] گرایش به یافتن شواهدی برای تأیید یک فرضیه
دانشنامه عمومی
زمان هایی که این سوگیری خود را بیشتر از همه نشان می دهد، یکی زمانی است که فرد هنگام جمع آوری یا یادآوری اطلاعات به شکل گزینشی عمل می کند و دیگری وقتی است که فرد شواهد مبهم را به عنوان تأییدی بر موضع فعلی اش تعبیر می کند. سوگیری تأییدی در خصوص موضوعات هیجان برانگیز یا در مورد باورهایی که فرد نسبت به آن ها تعصب دارد، به شکل شدیدتری مشاهده می شود.
از این سوگیری برای توضیح پدیده های شناختی مختلفی استفاده می شود که این پدیده ها از آن جمله اند: قطبی شدنِ نگرش[ انگلیسی ۱] ( که در آن اختلاف نظر اعضای گروه، با مراجعه به مجموعهٔ یکسانی از شواهد بیشتر می شود )، ثبات باور[ انگلیسی ۲] ( که در آن، باور فرد به یک گزاره، با ارائه شواهد نقض، مستحکم تر می شود )، اثر تقدم غیرمنطقی[ انگلیسی ۳] ( که در آن فرد به اطلاعاتی که زودتر با آن ها مواجه شده بیشتر اتکا می کند ) و همبستگی خیالی[ انگلیسی ۴] ( که در آن فرد بین متغیرها یا رویدادهای غیرمرتبط، نوعی از همبستگی را پیدا می کند ).
در پژوهشی مشترک، مارتی جی. هَسِلتِن ( استاد روانشناسی و علوم ارتباطات در دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس )، پاول اندروز ( استاد روانشناسی و علوم اعصاب و رفتار در دانشگاه اونتاریو )، و دنیِل نِتِل ( استاد علوم رفتاری در دانشگاه نیوکاسل ) نشان دادند که چگونه جهت گیری های ذهنی در افراد تکامل پیدا می کنند و انسان ها همچون حیواناتجانوران از دریچه سازگاری با محیط اطرافشان به قضاوت و واکنش می پردازند. به باور این پژوهشگران جانب داری ذهن الگویی نظام مند دارد که با رشد و تکامل جهت گیری های ذهنی می تواند قضاوت نادرست و تفسیر غیرمنطقی از امور جهان را در پی داشته باشد. با شناخت فرایندهایی که طی آنها ذهن به جانبداری از قسمتی از اطلاعات ورودی می پردازد و قسمتی دیگر از دانش را نادیده می گیرد، می توانیم فرایند خردورزی، قضاوت و تصمیم گیری را بهینه کنیم. جهت گیری تأییدی یکی از مشهورترین انواع جهت گیری های ذهنی است.