دانشنامه اسلامی
"عزیر" در لغت عرب همان "عزرا" در لغت یهود است، و از آن جا که عرب به هنگامی که نام بیگانه ای را بکار می برد، معمولا در آن تغییری ایجاد می کند، مخصوصا گاه برای اظهار محبت آن را به صیغه "تصغیر" درمی آورد، "عزرا" را نیز تبدیل به "عزیر" کرده است، همان گونه که نام اصلی "عیسی" که "یسوع" است و "یحیی" که "یوحنا" است پس از نقل به زبان عربی دگرگون شده و به شکل "عیسی" و "یحیی" درآمده است.
عزیر یا همان عزرا از نسل فینحاس و نوه هارون بوده است. نسب او این گونه است که: عزرا بن سرایا بن غزریا بن حلقیا بن شلوم بن صاروق بن أخیطوب بن أمر یا بن عزریا بن مرایوث بن زرحیا بن عزّی بن بقی بن أبیشوع بن فینحاس بن العازار بن هارون.
عزیر یکی از پیامبران بنی اسرائیل است که در قرآن یکبار و در سوره توبه نامی از او ذکر شده است.
یهودیان گفتند: عزیر پسر خداست و نصرانیان گفتند: مسیح پسر خداست، این سخنی است که بر زبان دارند که مانند گفتار کافران پیشین است، خدای لعنتشان کند چگونه دروغ می گویند؟ (سوره توبه، آیه 30)
عزیر یا به زبان عبری عزرا همان کسی است که دین یهود را تجدید نمود، و تورات را بعد از آن که در واقعه بخت النصر پادشاه بابل و تسخیر بلاد یهود و ویران نمودن معبد و سوزاندن کتاب های ایشان به کلی از بین رفت دوباره آن را به صورت کتابی به رشته تحریر درآورد.
بخت النصر مردان یهود را از دم تیغ گذرانید و زنان و کودکان و مشتی از ضعفای ایشان را با خود به بابل برد و نزدیک یک قرن در بابل بماندند، تا آن که بابل به دست کورش کبیر پادشاه ایران فتح شد و عزرا نزد وی رفته و برای یهودیان تبعیدی شفاعت نمود. و چون عزرا در نظر کورش صاحب احترام بود، تقاضا و شفاعتش پذیرفته شد و کورش اجازه داد که یهود به بلاد خود بازگردند و توراتشان از نو نوشته شود. و با این که نسخه های تورات به کلی از بین رفته بود عزرا در حدود سنه 457 قبل از میلاد مسیح مجموعه ای نگارش داد و به نام تورات در میان یهود منتشر نمود.
صرفنظر از این که همین مجموعه هم در زمان "انتیوکس" پادشاه سوریه و فاتح بلاد یهود، یعنی در حدود سنه 161 قبل از میلاد باز به کلی از بین رفت، حتی مامورین وی تمامی خانه ها و پستوها را گشته، و نسخه های مجموعه عزرا را یافته و سوزاندند و به طوری که در تاریخ ضبط شده در منزل هر کس می دیدند صاحب آن را اعدام و یا جریمه می کردند، الا این که یهود به همان جهت که عزرا وسیله برگشت ایشان به فلسطین شد، او را تعظیم نموده و به همین منظور او را پسر خدا نامیدند.